ΙΝ ΚΑΙ OUT
ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟ ΕΟΡΤΑΣΤΙΚΟ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΕ ΙΩΑΝΝΙΝΑ ΚΑΙ ΚΡΗΤΗ
Φωτορεπορτάζ οδοιπορικό Νίκου Μελιανού
Όταν ζήσεις, ή καλύτερα όταν γνωρίσεις ένα τόπο, κυρίως όμως , όταν συνδεθείς μαζί του, τότε το μυαλό σου γυρίζει πάντα σ’ αυτόν, ψάχνοντας να βρεις ευκαιρίες να τον επισκεφθείς ξανά. Δεκαπέντε χρόνια πέρασαν, από ην τελευταία φορά που είχα επισκεφθεί τα Ιωάννινα, πόλη της οποίας το Πανεπιστήμιο με προετοίμασε για την επαγγελματική μου και όχι μόνο ανέλιξη , που είχα πάει με τα παιδιά της Γ’ τάξης του Γενικού Λυκείου, και ήταν η δεύτερη φορά μετά το 1979, όταν πήρα το Πτυχίο της Φιλοσοφικής του τμήματος Μ.Ν.Ε.Σ.( Μέσων Νεότερων Ελληνικών Σπουδών.
Φέτος κάτι μου έλεγε, ότι ήλθε η ώρα να ξαναπάω εκεί, εις εφαρμογή βέβαια και της παροιμίας, η οποία αναφέρει ότι : ‘’ ο δολοφόνος γυρίζει πάντα στον τόπο του εγκλήματος ‘’ ) ,μεταφορικά βέβαια, αλλά και εξαιτίας της επιθυμίας μου να συναντήσω φίλους, γνωστούς αλλά και καθηγητές, οι οποίοι μου μετέδωσαν τη γνώση.
Με δέος λοιπόν ξεκίνησα από την Πάτμο το ταξίδι προς Πειραιά και από εκεί πορεία προς τα Γιάννενα, μια πόλη με μεγάλη ιστορία, η οποία μετά την κατάληψη της από τον Ελληνικό στρατό στις 21 Φεβρουαρίου 1913, εντάχθηκε στον κορμό του Ελληνικού κράτους.
Ιωάνννα !!! Μια πόλη, μια ιστορία. Οι πρώτες ενδείξεις ανθρώπινης δραστηριότητας στα Γιάννενα εντοπίζονται από την Παλαιολιθική εποχή ( 22.000 π.Χ ). Όχι τυχαία, φέρει την προσωνυμία Πόλη των γραμμάτων και των τεχνών, αφού ανέδειξε μεγάλες μορφές και στα γράμματα και στις τέχνες, με πανελλήνια και όχι μόνο, εμβέλεια.
Μια ανοιχτή πόλη για διαφορετικές προοπτικές και νέες ιδέες. Ένας ζωντανός προορισμός όπου γεννιούνται καινοτομίες στη μουσική, στο design, στη μόδα και στην τεχνολογία. Μια πόλη που ενσωματώθηκε στον Εθνικό Ελληνικό κορμό στις 21 Φεβρουαρίου 1913, όταν κατελήφθη από τον Ελληνικό Στρατό κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων.
Οπωσδήποτε η χαρά μας ήταν μεγάλη, ( για τους απορούντες θα πρέπει να σημειωθεί, ότι συνοδοιπόρος και βοηθός μου ήταν ο γιος μου) και φθάνοντας εκεί συναντήσαμε φίλους, συμφοιτητές, αλλά και καθηγητές τους οποίους ο αμείλικτος χρόνος έθεσε στο περιθώριο, ενώ κάποιοι άλλοι μας κοιτούσαν από ψηλά.
Ο Γιαννιώτης λογοτέχνης Δημήτρης Χατζής, στο πρώτο διήγημα της συλλογής ‘’ Το τέλος της μικρής μας πόλης’’ αναφέρεται στις κοινωνικοοικονομικές ανακατατάξεις, τις φάσεις, αλλά και τις επιπτώσεις της οικονομικής και κοινωνικής μεταλλαγής της Γιαννιώτικης κοινωνίας, που από ότι διαπιστώσαμε, είχαν επέλθει στα Γιάννενα που ξέραμε. Εκείνο όμως το οποίο παρέμενε το ίδιο, ήταν το ίδιο κρύο, συνηθισμένο για τα Γιάννενα των 5ο βαθμών, γεγονός που ανακάλεσε στη μνήμη μου τους -18ο βαθμούς του 1975, όταν είχε παγώσει η περίφημη λίμνη και πηγαίναμε με τα πόδια από τις όχθες της στο απέναντι νησί του Αλή πασά, ενώ η ομίχλη που μονίμως υπήρχε και υπάρχει συνέθεταν ένα φανταστικό τοπίο.
Ήλθαμε σε επαφή με συμφοιτητές μας, οι οποίο είχαν ανέβει τα σκαλοπάτια της εκπαιδευτικής ιεραρχίας, μία δε εξ’ αυτών, η Κ.Λ. έγινε Κοσμήτωρ του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, με καθηγητές της Παιδαγωγικής και της Φιλοσοφίας, όπως το Γ.Μ. τη σύζυγο του Α. και την Ε.Μ. την καθηγήτρια κλασσικής φιλολογίας Ι.Τ., αλλά και με άτομα, παιδιά τότε και σήμερα επιτυχημένους επαγγελματίες, όπως ο Γ.Β., οι οποίοι δραστηριοποιούνταν παραπλεύρως του ξενοδοχείου που διέμενα τότε, ( Δ ΙΩΝΗ, η οποία σύμφωνα με τη μυθολογία θεράπευε στο μαντείο της ΔΩΔΩΝΗΣ και ήταν μητέρα της Αφροδίτης ), βλέπεται η αείμνηστος μητέρα μου, φοβούμενη μήπως δεν αισθανόμουν καλά σε ενοικιασμένο διαμέρισμα πλήρωνε επί 5 χρόνια το ίδιο ξενοδοχείο ).
Η προαναφερθείσα συμφοιτήτρια μας Κ.Λ., με πλούσιο συγγραφικό έργο, πρόεδρος της Εταιρείας Ηπειρωτικών Μελετών, μας ξενάγησε στο εντυπωσιακό και πολυδαίδαλο κτήριο της Εταιρείας, εντυπωσιάζοντας μας από τα εκθέματα και το υλικό καθώς και από τις στολές των Ιωαννίνων και των χωριών της ευρύτερης περιοχής, δείγμα της μεγάλης πολιτιστικής και πολιτισμικής κληρονομιάς, αλλά και προσφοράς στον Ελληνικό, αλλά και παγκόσμιο πολιτισμό.
Τι να πει όμως κάποιος για τα διάφορα εκθέματα κατασκευασμένα από ασήμι και χρυσό που κάποτε είχαν αναγορεύσει τα Γιάννενα ως την κατ’ εξοχή δημιουργό πόλη, στον τομέα της αργυροχρυσοχοΐας. Η συνέχεια της ξενάγησης ήταν εξίσου εντυπωσιακή. Πέρα από τους χώρους εργασίας 25 περίπου ατόμων – πραγματική κυψέλη έρευνας αποκατάστασης, έρευνας, καταγραφής, αποκωδικοποίησης και διάσωσης εγγράφων, τρελαίνεται κάποιος εισερχόμενος σε 2 αίθουσες συνεδρίων, προβολών και όχι μόνο, 600 και 500 ατόμων, ενώ στο υπέροχο λαογραφικό μουσείο αντίκριζες μέρος της πλούσιας ιστορίας της Ηπείρου.
Και ενώ ο χρόνος κυλούσε αμείλικτος, φορτωμένοι με διάφορα δώρα, βιβλία και γλυκά και μετά από παραθέσεις γευμάτων στα σπίτια των καθ’ ων, με τις ευχές όλων, (κάποιος από αυτούς, ο Γ.Μ. ήλθε μέχρι και το λεωφορείο την ώρα που αναχωρούσαμε από τα Γιάννενα,) και με πολύτιμες και ανεξίτηλες εντυπώσεις από τη διήμερη παραμονή μας εκεί, φύγαμε από την πρωτεύουσα της Ηπείρου, με προορισμό αυτή τη φορά, το νοτιότερο άκρο της πατρίδας μας, την ηρωική, μαρτυρική και λεβεντογέννα Κρήτη.
Στο ταξίδι της επιστροφής, περάσαμε από διάφορα μέρη που σου φέρνουν στο μυαλό ιστορικά γεγονότα και όχι μόνο : Άρτα – Νικόλαος Σκουφάς, πρωτεργάτης μαζί με Ξάνθο και Τσακάλωφ της Φιλικής Εταιρείας, Αμφιλοχία – μεταφορά κατοίκων με βίαιο τρόπο από τον Αλή πασά, Μεσολόγγι – ηρωική έξοδο, αδούλωτο φρόνημα, αλλά και ελεύθεροι πολιορκημένοι, Ναύπακτο - ναυμαχία Ναυπάκτου 1571, ήττα Τούρκων από συνασπισμένες δυνάμεις Ευρωπαϊκών κρατών, Ρίο –Αντίρριο - νευραλγικό σημείο λόγω του κάστρου, Ισθμός Κορίνθου – ου παντός πλειν ες Κόρινθο των Αρχαίων, ενώ δε, μας ξένισε το γεγονός , ότι σε κάθε σχεδόν βουνοκορφή υπήρχαν ‘’ φυτεμένες’’ συστάδες ανεμογεννητριών, φέρνοντας στο μυαλό μας το αυτονόητο, δίνοντας παράλληλα απάντηση στην απορία μας για το λόγο που μπαίνουν οι φωτιές.
ΠΡΟΣ ΚΡΗΤΗ
Μετά από ολιγοήμερη παραμονή στο κλεινόν άστυ ( Αθήνα ), κατηφόρισα, μόνος πια αφού ο γιος μου εργαζόταν, προς Κρήτη με το πλοίο ΦΑΙΣΤΟΣ ΠΑΛΛΑΣ, ένα πλοίο σωστό πλωτό παλάτι, το οποίο δεν καταλάβαινε καν τα 8 μποφόρ που είχε η θάλασσα, ενώ το εισιτήριο με κρεβάτι ήταν 50 ευρώ, δηλαδή όσο εμείς πληρώνουμε πάνω – κάτω για την οικονομική Γ’ θέση των πλοίων της δικής μας γραμμής. Φθάνοντας στο Ηράκλειο μας περίμενε ένας γνήσιος εκπρόσωπος του θεού επί γης, ο οποίος έχει αντιστρέψει την πεπατημένη λογική που αναφέρει ότι τα ράσα κάνουν τον παπά, αποδεικνύοντας ότι ο παπάς κάνει τα ράσα, ο παπά Γιώργης Μακράκης.
Μας φιλοξένησε επί 5νθήμερο στο σπίτι του και δεν παρέλειψε παντί τρόπω, να μας δώσει τη δυνατότητα να γνωρίσουμε τις ομορφιές της Κρήτης, αλλά και να γνωρίσουμε καλύτερα το νησί με την ιστορία να καταγράφει την παρουσία του στο γεωφυσικό χώρο από τα 30.000 χρόνια προ Χριστού, από την παλαιολιθική εποχή μέχρι και τη δημιουργία της αυτόνομης Κρητικής πολιτείας με την επανάσταση του Θερίσου, για να ενσωματωθεί τελικά στον Ελληνικό κορμό με τη συνθήκη του Λονδίνου στις 30 Μαΐου 1913 με την οποία έληξε ο Α’ Βαλκανικός πόλεμος, ενώ φέρνεις στο μυαλό σου την κορυφαία αντίσταση των Κρητών κατά των Γερμανών.
ΚΡΗΤΗ !!! Νησί πανώριο, περίσσια πλούσιο, που απλώνεται μέσα σε μια κρασάτη θάλασσα ( Οδύσσεια τ 172-174 ). Παρόλο που από τον Όμηρο μέχρι σήμερα έχουν αλλάξει πάρα πολλά πράγματα η Κρήτη παραμένει ένα εξαιρετικά όμορφο και παράξενο νησί. Θεριό που κείτονταν στη θάλασσα, κατά τον Καζαντζάκη, αλλιώτικο απ’ όπου και αν το δεις, αψύ, ιδιότροπο. Αλλού τραχύ και άγριο, αλλού ήμερο και γλυκό. Αλλού στεγνό και ξερό, αλλού δροσερό και γάργαρο. Με μαύρους θαλασσοδαρμένους βράχους, αλλά και με γλυκές υπήνεμες αμμουδιές. Με βαθιά και σκιερά φαράγγια, αλλά και με φαρδιούς, κατάφυτους κάμπους. Νερά, ποτάμια και καλαμιές, αλλά και ηλιοκαμένα και άνυδρα τοπία , γεμάτα πέτρες.
Όλα αυτά τα διαφορετικά μα εξίσου γοητευτικά πρόσωπα, συνθέτουν τη θαυμαστή μορφή της Κρήσσας γης. ( Ένας λαμπρός πολιτισμός και μια πνευματική οσμή υπάρχει στον αέρα θυμίζοντας μας από τη μυθολογία μορφές, όπως τη Βριτόμαρτις, το Δαίδαλο, την Ευρώπη, τη θεώνη, τον Κουρέτα, τον Μίνωα, το Μινώταυρο, την Πασιφάη, τον Ίκαρο, τον Ροδάμανθη, το Σαρπηδώνα, τον Τάλως, τη Φαίδρα κ.α. Ακόμη μπορείς να μάθεις πολλά πράγματα για την Κρήτη των 60 – 90 πανηγυριών ( επίσημα ) που πραγματοποιούνται κατ’ έτος, ενώ κανείς δεν πρέπει να λησμονεί τη μεγάλη προσφορά του νησιού στη διατήρηση του πνευματικού πλούτου του Βυζαντίου, μετά την Άλωση, απ’ όπου ξεπήδησε αργότερα η Κρητική Σχολή στη λογοτεχνία, και στις τέχνες.
Πάντως μεταξύ Ιωαννίνων και Κρήτης εντοπίσαμε και ομοιότητες και διαφορές, π.χ 5 βαθμοί θερμοκρασίας πάνω, 22 βαθμοί στην Κρήτη, αλλά και με αισθητή την απουσία χιονιού και από τις δύο οροσειρές, Περιστέρι Μιτσικέλι και Ψηλορείτη, Λευκά Όρη. Καιρικές συνθήκες καταπληκτικές για Χριστούγεννα, μας έφεραν στο μυαλό τα Αυστραλιανά Χριστούγεννα που λόγω ημισφαιρίου έχουν αντί χειμώνα καλοκαίρι αυτήν την περίοδο.
Μετά τις ιερουργικές του υποχρεώσεις ο παπά Γιώργης ( ιερουργεί σε μικρό μοναστήρι – ενορία με 16 μοναχές 10 λεπτά από το κέντρο του Ηρακλείου - αφιερωμένο στους αγίους Θεοδώρους και κατά τη διάρκεια των λειτουργιών συρρέουν οι πιστοί επειδή τον ‘’ πάνε ‘’ τον παπά και ως εκ τούτου πηγαίνουν στην εκκλησία άτομα όχι μόνο από την περιοχή αλλά από όλη σχεδόν την περιοχή του Ηρακλείου και όχι μόνο.
Ξεκινήσαμε λοιπόν την περιήγηση του νησιού, πηγαίνοντας όχι στα μεγάλα αστικά κέντρα, ούτε στα μέρη τα οποία είχαμε επισκεφθεί με την εκδρομή του σχολείου, αλλά σε διάφορα χωριά τα οποία μαγεύουν τον επισκέπτη. Περάσαμε και επισκεφτήκαμε : Μοίρες, Φαιστό με τα παλιά ανάκτορα, Σίβας, Μεσαρά, Παναγιά, Μορόνι, Ζάρος, αγία Βαρβάρα, Γούρνες, Μάρτα, Έμπαρος, Βιάνο ( υπάρχει μνημείο με τα ονόματα των 4.000 Κρητικών που εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς ), Αλάγνι, Λιοτρίτσι, Θράψανος, Γαλατάς, Μηλιαράδες, Αρχάνες, Πεζά, Καλλονή, άγιος Βασίλειος, Λουτράκι, Περβόλα, Κερατόκαμπος, Κεφαλλόβρυση, Κρουσώνας, Λογιάδες, Ροδιά, Ανώγεα, Κορφές, Κιλίσια, Γάζι, Πεύκος, Βαχός, Αμέρι, Μουρί, Αμιράς, Κάτω Σύμη με καταπληκτικό φαγητό και τη κρήνη με το χωνευτικό νερό .
Αφήσαμε τελευταίο το Αρκαλοχώρι, όχι τόσο για το σεισμό και τα 200 κοντέινερ που λόγω σεισμού φιλοξενούνται εκεί, όλοι όσοι επλήγησαν, αλλά για τη φιλικότητα των κατοίκων, οι οποίοι μόλις σε αντιληφθούν έχουν έτοιμο το μεζέ και τη ρακί σε ένδειξη φιλοξενίας και άντε να τους αρνηθείς. Αυτά ήταν μερικά από αυτά τα χωριά που έρχονται στο μυαλό, αφού συνολικά επισκεφτήκαμε 50 περίπου χωριά διανύοντας απόσταση 600 περίπου χιλιομέτρων. Αλλά δεν ήταν μόνο αυτά, αφού πρέπει να προστεθούν 7 Μοναστήρια, και αρκετές εκκλησίες με καθένα από αυτά να έχει τη δική του ιστορία, τη λαογραφία και την προσφορά, με εντυπωσιακότερη όλων την εικόνα της Παναγίας του Δέτη, η οποία μετά το βανδαλισμό των Τούρκων πήγε διαγράφοντας μια πύρινη τροχιά και σφηνώθηκε μέσα στο βουνό, χώρο στον οποίο είναι αδύνατο να επισκεφθεί κάποιος, εκτός και αν είναι λιπόσαρκος.
Σύμφωνα όμως με επιτόπια μαρτυρία αρχαιολόγου που κατάφερε και έφτασε στο χώρο, αναφέρει ότι η εικόνα ευρίσκεται τοποθετημένη πάνω σε δισκέλι, χωρίς να την έχει τοποθετήσει ανθρώπινο χέρι, ενώ κατά τον εορτασμό της εικόνας συρρέει πλήθος πιστών από όλη την Κρήτη και όχι μόνο, με το χώρο του βουνού απ’ όπου πέρασε η εικόνα να είναι λείος, σε αντίθεση με τον υπόλοιπο χώρο που είναι βραχώδης.
Κατά τη διάρκεια των διαδρομών το μάτι χάνεται στους απέραντους ελαιώνες, πεδιάδες ολόκληρες, των οποίων, η παραγωγή των καρπών αποφέρει κατ’ έτος περίπου 40.000 τόνους λάδι, ενισχύοντας την τοπική αλλά και Ελληνική οικονομία, όχι όμως για φέτος, αφού λόγω κλιματικών και άλλων συνθηκών προβλέπεται να πέσει στις 5.000 τόνους.
Ανήμερα Χριστούγεννα κάναμε μια βόλτα στο κέντρο του Ηρακλείου με τα Ενετικά κατάλοιπα, κάστρα και άλλα, στο οποίο δεσπόζει η κρήνη του Μοροζίνη ή αλλιώς το σιντριβάνι των λιονταριών, πλησίον της οποίας λειτουργεί καφετέρια στην οποία προσέρχονται καθημερινά περί τους δύο χιλιάδες ( 2.000 )θαμώνες. Αυτές είναι μπίζνες !!!!! Γύρω από τα 4 λιοντάρια της κρήνης υπάρχουν ανάγλυφα δελφίνια , Τρίτωνες, νύμφες και άλλες θαυμάσιες μυθικές μορφές. Στην κορυφή της δέσποζε ένα υπερφυσικό άγαλμα του Ποσειδώνα με μια θεόρατη τρίαινα , το οποίο δυστυχώς κατέστρεψαν οι Τούρκοι. Εδώ είναι η καρδιά της πόλης, σημείο συνάντησης και κέντρο της κίνησης όλο το εικοσιτετράωρο , όχι μόνο σήμερα αλλά ήδη από το 16ο αιώνα.
Επιστρέφοντας στο σπίτι βρήκαμε στρωμένο το τραπέζι με κάθε λογής φαγητό, 7 διαφορετικά εκτός των ορντέφ, δημιουργίες τόσο της πρεσβυτέρας Αμαλίας, η οποία ειρήσθω εν παρόδω κάνει καταπληκτικούς λαχανοντολμάδες, όσο και των τριών θυγατέρων της οικογένειας, οι οποίες διαμένουν μετά των συζύγων και παιδιών στον ίδιο σχεδόν τριώροφο χώρο. Στο φιλόξενο αυτό σπίτι σε κάνουν να αισθάνεσαι ότι είσαι μοναδικός, τόσο οι ενήλικες, όσο και τα παιδιά κυρίως η 2 ετών Αμαλία με τα Χριστουγεννιάτικα κάλαντα.
Σε αυτό σπίτι, νομίζεις ότι ο θεός ανταποδίδει την προσφορά η οποία γίνεται προς τον πάσχοντα άνθρωπο. Αυτό το γνωρίζουμε καλά και από πρώτο χέρι, όταν η μικρή Φωτεινή ως βρέφος 15 ημερών αντιμετώπισε πρόβλημα υγείας και μεταφέρθηκε για νοσηλεία στο ΠΕ. ΠΑ. Γ. Ν. Ηρακλείου ( Νοσοκομείο ), φιλοξένησε επί ένα και πλέον μήνα τους γονείς της στο σπίτι τους, μεταφέροντας τους επί καθημερινής βάσεως, από και προς το νοσοκομείο αρκετές φορές καθημερινά.
Όπως όμως τα ωραία πράγματα ή γεγονότα έχουν σύντομη διάρκεια, έτσι και η πενθήμερη απόδραση μας στην Κρήτη, έφτασε στο τέλος της παρά την απογοήτευση μας λόγω της ταχύτητας του χρόνου. Ήταν ένα ευχάριστο ταξίδι , εορταστικό διάλειμμα θα το χαρακτήριζα, κατά τη διάρκεια του οποίου δόθηκε η δυνατότητα γνωριμίας με περιοχές της πατρίδας μας, άγνωστες μέχρι χτες που έχουν σχέση με το γεωφυσικό, το λαογραφικό, πολυπολιτισμικό και ιστορικό περιβάλλον της.
Φυσικά δεν τα είδαμε όλα, τόσο στα Γιάννενα, όσο και στην Κρήτη ( Ηράκλειο ), όμως αυτά που είδαμε και μάθαμε είναι ικανά να σου φέρουν στη μνήμη αξέχαστες και ανεπανάληπτες στιγμές, στιγμές που αναβλύζουν μέσα από τη γύμνια των υψηλών βράχων και τη φωτοχυσία της απέραντης γαλάζιας θάλασσας και του ουρανού.
Φεύγοντας και αφού έκανες μια μοναδική διαδρομή σε Γιάννενα και Κρήτη, που σου αποδιώχνει κάθε μελαγχολία, επιστρέφοντας με το πλοίο, κλείνεις καταμεσής του πελάγους τα μάτια και ονειρεύεσαι ακόμη τη μαγεία του χρόνου, των ήχων που άκουσες, και των χρωμάτων που είδες, που χορεύουν στο φως, δίνοντας παράλληλα την υπόσχεση στον εαυτό σου ότι :
Θ Α Ξ Α Ν Α Ρ Θ Ω !!!!!
Σημείωση : Θερμές ευχαριστίες προς όλες εκείνες και όλους εκείνους που μας πρόσφεραν αφειδώς ( με γενναιοδωρία ) την αγάπη τους . Τους την ανταποδίδουμε.
