Η ίδρυση της Πατμιάδας < κοινής του γένους σχολής > είναι το σημαντικότερο γεγονός της ιστορίας της Πάτμου τον 18ο αιώνα. Κοινή πίστη του ελληνισμού ήταν τότε η ιδέα ότι η πνευματική ανάπτυξη θα δώσει στο έθνος την ηθική δύναμη, την απαραίτητη για να κερδίσει την πολυπόθητη ελευθερία! Με κέντρο την Κωνσταντινούπολη, οι λόγιοι του γένους ετοίμαζαν δασκάλους, που θα πήγαιναν σε διάφορα σημεία της υπόδουλης Ελλάδας, να δημιουργήσουν σχολές των ελληνικών γραμμάτων και να αφυπνίσουν την θέληση για απελευθέρωση! Ένας από αυτούς τους γεμάτο ενθουσιασμό και πίστη δασκάλους είναι και ο ιδρυτής της μεγάλης σχολής της Πάτμου, ο Πάτμιος Μακάριος Καλογεράς. Ο Μακάριος σπούδασε στην πατριαρχική σχολή της Κωνσταντινούπολης θεολογία και φιλοσοφία. Εκεί αναγνωρίζοντας την αξία του τον υποστήριξαν μεγάλες οικογένειες, όπως οι Μαυροκορδάτοι και οι Υψηλάντες. Ο μητροπολίτης Νικομήδειας τον προόριζε για διάδοχο του αλλά η αγάπη του Μακαρίου για τα γράμματα και το έργο του δασκάλου, τον οδήγησαν να επιστρέψει στην Πάτμο και να δημιουργήσει εκεί σχολή! Σ? αυτό είχε συμβούλους τους λόγιους του γένους και την συμπαράσταση του Μανουήλ Υψηλάντη, που βοήθησε και υλικά το έργο. Στην Πάτμο ο Μακάριος γύρισε το 1713 και ίδρυσε αμέσως την σχολή γύρω από το σπήλαιο της Αποκάλυψης, οπού έχτισε λίγα κελιά για να κάθεται ο ίδιος και οι μαθητές του. Μαθητές Όμως άρχισαν να καταφθάνουν όχι μόνο από τα γειτονικά νησιά, αλλά και από την Πελοπόννησο, τη Αθήνα, το Βουκουρέστι, την Μικρά Ασία, τη Ρωσία! Πράγμα που ανάγκασε του Μανουήλ Υψηλάντη να χτίσει άλλα είκοσι κελιά που προορίζονταν μόνο για τους ξένους μαθητές! Στην αρχή ο Μακάριος δίδασκε μόνος. Σύντομα όμως άρχισαν να τον βοηθάνε οι προχωρημένοι μαθητές του. Πολύ καλός φίλος και συνεργάτης του έγινε ο Γεράσιμος ο Βυζάντιος, που εξακολούθησε το έργο όταν, το 1737, πέθανε ο Μακάριος. Ο ιδρυτής της Πατμιάδας ήταν ένας από τους ακέραιους λόγιους της ορθοδοξίας, σοφός και ενάρετος, φωτεινό παράδειγμα για τους μαθητές του που έρχονταν στην απόμερη Πάτμο, από κάθε γωνιά του σκορπισμένου ελληνισμού, για να καλλιεργηθούν πνευματικά και για να μεταδώσουν την πίστη για μόρφωση και ελευθερία στις απομονωμένες και απελπισμένες πλέον κοινότητες του τουρκοκρατούμενου έθνους!Ευεργέτες της σχολής!Η Πατμιάδα σχολή συνεχίζει το έργο της απτόητη για πολλά χρόνια και δεν σταματάει παρά μόνο κατά την ιταλική κατοχή, όπου διακόπτει το έργο της, λόγω της εμμονής των Ιταλών να διδάσκονται μόνο ιταλικά στα σχολεία! Το 1947 όμως επανιδρύθηκε σαν Ιερατική σχολή πλέον και συγκεντρώνει πάρα πολλούς μαθητές ιδιαίτερα από τα Δωδεκάνησα.Πολλοί ήταν εκείνοι που αποφοίτησαν από την Πατμιάδα σχολή και διέπρεψαν! Πολλοί ήταν όμως και εκείνοι που βοήθησαν και στήριξαν τη σχολή κατά την ίδρυση της αλλά και κατά την διάρκεια του έργου της! Ο μεγαλύτερος προστάτης και χορηγός της, η περίφημη συντεχνία των γουναράδων της Πόλης! Η συντεχνία αυτή είχε διαθέσει μεγάλα ποσά για την ίδρυση και συντήρηση ελληνικών σχολείων, σε διάφορα μέρη όπως στην Κωνσταντινούπολη, στην Παλαιστίνη, στην Καππαδοκία και αλλού!Το ρουσφέτι, όπως λεγότανε αυτή η χορηγία, φρόντιζε τη σχολή για πολλά χρόνια από την ίδρυση της! Το 1769, η σχολή αναδιοργανώνεται με την επέμβαση του πατριάρχη Θεοδοσίου του Β` και ανακηρύσσεται ως Κοινή του Γένους Σχολή με διοικητική επιτροπή που αποτελούνταν από τον ηγούμενο και τον εκκλησιάρχη της Ι. Μονής και από δυο λαϊκούς πρόκριτους Πατμίους! Ακόμη όμως η σχολή εξαρτάται εξ` ολοκλήρου από το ρουσφέτι των γουναράδων της Πόλης όπου σε αυτούς λογοδοτεί η επιτροπή!Η εξάρτηση αυτή της σχολής από το ρουσφέτι των γουναράδων θα κρατήσει μέχρι το 1857 όπου θα δημιουργηθεί μια πατμιακή εφορία και θα αναλάβει την διοίκηση της σχολής!Κατά καιρούς η Πατμιάς Σχολή είχε πάρα πολλούς ευεργέτες όπως τους Πατμίους οικουμενικούς πατριάρχες Ιερεμία τον Γ` και τον Νεόφυτο τον ΣΤ` και μεγάλους άρχοντες εκείνης της εποχής όπως τους Υψηλάντες, τους Μαυροκορδάτους τον ηγεμόνα Μιχαήλ Σούτσο και άλλους!Και πλούσιοι Πάτμιοι είχα