Της Πάτμου ιερώτατον βλάστημα, το κλέος της Πατμιάδος το εξαίσιον» αποκαλεί τον ιδρυτή της άγ. Μακάριο Καλογερά στην ομιλία του ο σχολάρχη κ. Ζαρκαδούλας.
Παρασκευή 19 Ιανουαρίου 2024 γιόρτασε ο ιδρυτής της Πατμιάδος εκκλησιαστικής σχολής Μακάριος Καλογεράς στο Ιερό Σπήλαιο με τη συμμετοχή του Σχολάρχη πολλών πιστών, των μαθητών της Πατμιάδος, εκπαιδευτικών, στον εσπερινό και στη θεία λειτουργία. Είναι μια μεγάλη γιορτή για την Πάτμο.
Μετά το πέρας της θείας λειτουργίας, στο αρχονταρίκι της Αποκάλυψης ο ιερέας του Ιερού Σπηλαίου αρχιμανδρίτης Ισίδωρος Ψαρός ευλόγησε και έκοψε την βασιλόπιτα της Πατμιάδος. Ακολούθησε καφέδισμα.
Ο βίος και η πολιτεία του Αγίου Μακαρίου Καλογερά έχει μεγάλο ενδιαφέρον και απέκτησε ακόμα μεγαλύτερο ακούγοντας να ξετυλίγεται μέσα από την παρακάτω ομιλία του σχολάρχη κ. Ιωάννη Ζαρκαδούλα λίγο πριν την θεία κοινωνία. Ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον είχε η αναφορά στις προσωπικότητες που φοίτησαν και βλάστησαν στην Πατμιάδα: Οικουμενικοί Πατριάρχες, ιερείς, λόγιοι, αγωνιστές κ.ά.
" Σ’ αυτόν εδώ τον ιερότατο τόπο προσευχής, τον μυστηριακά σφραγισμένο από το όραμα της Αποκαλύψεως, επέλεξε ο Μακάριος να ιδρύσει τη Σχολή του. Η Σχολή ονομάστηκε αρχικά «ένδον της Αποκαλύψεως Φροντιστήριον» και εν συνεχεία «Πατμιάς Εκκλησιαστική Σχολή». Η συγκλονιστική κατάνυξη την οποία εμπνέει ο χώρος σε συνδυασμό με την απομόνωση που προσέφερε, αποτέλεσαν ιδανική επιλογή για το όραμα του Μακαρίου" ανέφερε ο κ. Σχολάρχης μεταξύ άλλων στην ομιλία του.
ΟΛΟΚΛΗΡΗ Η ΟΜΙΛΙΑ του σχολάρχη κ. Γιάννη Ζαρκαδούλα:
Δοξάζουμε κατά χρέος τον φιλάνθρωπο και ελεήμονα Θεό, ο οποίος μας αξίωσε και εφέτος, κάτω από τους θόλους του Ιερού Σπηλαίου της Αποκαλύψεως, στον τόπο της θεοφιλούς και χριστομιμήτου προσφοράς του, να πανηγυρίσουμε την ετήσιο μνήμη του Οσίου Πατρός ημών Μακαρίου του Καλογερά, Διδασκάλου του Γένους.
Ο Άγιός μας και προστάτης μας, αποτελεί δικαιολογημένα το «της Πάτμου ιερώτατον βλάστημα, το κλέος της Πατμιάδος το εξαίσιον». Έλαμψε ως αστέρας πρώτου μεγέθους, και εφώτισε με τις φωτοβόλες ακτίνες της ευαγγελικής ζωής του, της διδασκαλίας του, των τρόπων και μεθόδων της αγιότητάς του, όχι μόνο το στερέωμα της τοπικής εκκλησίας αλλά το στερέωμα της οικουμενικής Εκκλησίας και αναδείχθηκε, «της σοφίας σκεύος λαμπρόν και της εν Κυρίω, θείας γνώσεως θησαυρός».
Βλάστημα θεοφύτευτο της ιεράς Πάτμου, άκουσε και ενωτίστηκε με αυταπάρνηση την φωνή του Κυρίου, το «Ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἐλθείν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτόν καί ἀράτω τόν σταυρόν αὐτοῦ καί ἀκολουθείτω μοι». Σε νεαρή ηλικία, εκάρη Μοναχός και εισήλθε στο Ιερό Κοινόβιο του Ευαγγελιστού Ιωάννη του Θεολόγου.
Η έφεση του Μακαρίου για τα γράμματα, αλλά και η σύνεσή του, ενεθάρρυναν τους προεστώτες της Μονής να τον στείλουν για σπουδές στην περίφημη Μεγάλη του Γένους Σχολή στην Κωνσταντινούπολη. Ο Μακάριος διέπρεψε στις σπουδές του και κατέστη έμπλεος βαθύτατης παιδείας και γνώσης αλλά και ευαγγελικής σοφίας. Έγινε σύντομα γνωστός στα εκκλησιαστικά και κοινωνικά στρώματα τόσο της Πόλης όσο και των άλλων εκκλησιαστικών κέντρων της Ανατολής.
Στην Κωνσταντινούπολη γνώρισε και τον προστάτη του, τον Μητροπολίτη Νικομηδείας Παρθένιο, ο οποίος μάλιστα τον χειροτόνησε και Διάκονο. Από τον εκκλησιαστικό αυτό βαθμό ο Μακάριος δεν θέλησε ποτέ να προαχθεί, θεωρώντας το έργο του Ιερέως υψηλότερο των δυνάμεών του αλλά και γεμάτο περισπαστικές υποχρεώσεις, οι οποίες δεν ταίριαζαν με την αγάπη του προς την ησυχία και τη νήψη.
Η θεοφιλής φύση του Μακαρίου, ο ζήλος του για προσφορά και η αγάπη του για τη διδασκαλία, ήταν που τον οδήγησαν πίσω στην Πάτμο το 1713, σε χρόνους σκληρούς και δυσχείμερους. Διάπυρη η επιθυμία του να καταρτίσει νέους ευπαίδευτους και μορφωμένους, χρήσιμους στην Εκκλησία και το Γένος.
«Αληθώς πλούτος αιώνιος είναι μόνη η μάθησις των γραμμάτων, τα επίλοιπα πάντα είναι το ουδέ τίποτε εμπροστά εις αυτήν», έγραφε.
Σ’ αυτόν εδώ τον ιερότατο τόπο προσευχής, τον μυστηριακά σφραγισμένο από το όραμα της Αποκαλύψεως, επέλεξε ο Μακάριος να ιδρύσει τη Σχολή του. Η Σχολή ονομάστηκε αρχικά «ένδον της Αποκαλύψεως Φροντιστήριον» και εν συνεχεία «Πατμιάς Εκκλησιαστική Σχολή». Η συγκλονιστική κατάνυξη την οποία εμπνέει ο χώρος σε συνδυασμό με την απομόνωση που προσέφερε, αποτέλεσαν ιδανική επιλογή για το όραμα του Μακαρίου.
Έχοντας ως πρότυπο τη Μεγάλη του Γένους Σχολή, οργάνωσε τον κύκλο των μαθημάτων διατηρώντας ταυτοχρόνως το μοναστικό ύφος του χώρου έτσι, ώστε οι μαθητές να συνδυάζουν παιδεία και άσκηση αλλά και μένοντας απερίσπαστοι από την κοσμική τύρβη, να έχουν τη δυνατότητα να αφοσιωθούν ολοψύχως στη μελέτη. Μάλιστα, ορισμένοι χώροι της Αποκαλύψεως χρησίμευσαν όχι μόνο ως αίθουσες διδασκαλίας, αλλά και ως κοιτώνες των μαθητών.
Οι πρώτοι μαθητές κατάγονταν από την Πάτμο και τα γύρω νησιά. Ο ζήλος του Μακαρίου για τη Σχολή, οι θυσίες του για τη μόρφωση και τη διαπαιδαγώγηση των μαθητών με την κατά Θεόν και θύραθεν παιδεία, η αγάπη, η ακάματη εργατικότητα και η υπομονή του εξάπλωσαν τη φήμη της Σχολής πέρα από τα όρια του νησιού. Πλήθος μαθητών κατέκλυσε τη Σχολή αλλά και προσκυνητές από την Πάτμο και αλλού προσέτρεχαν να δουν και να ακούσουν τον άγιο των ελληνικών γραμμάτων.Τα μαθήματα στη Σχολή παρέχονταν δωρεάν σε όλους τους μαθητές, φαινόμενο μοναδικό ίσως στα χρονικά της παιδείας του υπόδουλου Ελληνισμού.
Η ίδρυση της Σχολής επισημοποιήθηκε με πατριαρχικό σιγίλιο, στοιχείο που μαρτυρεί το ιδιαίτερο ενδιαφέρον της Μητέρας Εκκλησίας για τη Σχολή του Μακαρίου και αποτελεί χαρακτηριστικό της πατριαρχικής τιμής και ευλογίας, με την οποία την περιέβαλε και την ανύψωσε στην περίοπτη θέση της Πατριαρχικής Σχολής. Ο Μακάριος, από ταπεινότητα, απέφευγε συστηματικά τις μεγαλοστομίες και τους υπεροπτικούς χαρακτηρισμούς˙ την αποκαλούσε απλώς σχολή και σχολείον, ενίοτε φροντιστήριον.
Κάποιοι μαθητές και περιηγητές δεν ήταν τόσο φειδωλοί στους χαρακτηρισμούς. Την αποκάλεσαν Ακαδημία, Γυμνάσιο, Σεμινάριο, Πανεπιστήμιο του Αιγαίου ή του Αρχιπελάγους. Ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε’, μαθητής της Σχολής, την αποκαλεί αρχαία ιερά σχολή των ελληνικών μαθημάτων. Πατμία Σχολή ή Πατμιάδα Σχολή είναι η προσωνυμία που υιοθέτησαν όσοι έγραψαν στη συνέχεια μέχρι και σήμερα γι' αυτήν.
Από την άγια ρίζα της Σχολής του Μακαρίου, βλάστησαν άγιοι κλάδοι:
Οι Οικουμενικοί Πατριάρχες Κύριλλος ο Ε΄ και Γρηγόριος ο Ε΄, ο Εθνομάρτυρας, οι Πατριάρχες Αλεξανδρείας Κυπριανός ο Κύπριος και Θεόφιλος Παγκώστας ο Πάτμιος, ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων και μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης Σωφρόνιος, ο Μητροπολίτης Χαλεπίου Γεράσιμος, ο Άγιος Γεράσιμος ο Βυζάντιος, ο Άγιος Δωρόθεος Πρώιος, Μητροπολίτης Αδριανουπόλεως, ο Άγιος Ιερομάρτυρας Πλάτων Αϊβαζίδης ο Πάτμιος, Πρωτοσύγκελλος των Ιερών Μητροπόλεων Καστορίας και Αμασείας, ο πρωτεργάτης της Φιλικής Εταιρείας Εμμανουήλ Ξάνθος ο Πάτμιος, ο Δημήτριος Θέμελης ο υπερασπιστής του Μεσολογγίου, επίσης Πάτμιος, πλειάδα Ιερέων και Ιερομονάχων, καθώς και λοιπών λογάδων του Γένους, οι οποίοι συνετέλεσαν τα μέγιστα στη θρησκευτική και πνευματική αφύπνιση των υπόδουλων Ελλήνων και εργάσθηκαν ιδίως, εναντίον των εξισλαμισμών από τους Τούρκους, κοσμούν το μαθητολόγιο της Σχολής. Αν εξαιρέσει κανείς τη Μεγάλη του Γένους Σχολή, κανένα άλλο σχολείο δεν στελέχωσε με αποφοίτους του και δεν ίδρυσε μέσω αυτών τόσα νέα σχολεία όσο η σχολή του Μακαρίου.
Το άγρυπνο ενδιαφέρον του Μακαρίου για την Εκκλησία και τα προβλήματά της, τον ανέδειξε και πρωταγωνιστή στον σθεναρό αγώνα ενάντια στη Λατινική προπαγάνδα. Πολύ νωρίς άλλωστε ο Μακάριος είχε καθιερωθεί ως μεγάλος διδάσκαλος και άριστος ιεροκήρυκας υπέρ της Ορθοδοξίας, «δίστομος μάχαιρα κατά των αιρετιζόντων». Με τις επιστολές και τα κηρύγματά του αμύνθηκε απέναντι στις αιρετικές δοξασίες της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Η έκδοση του έργου του, Ευαγγελική Σάλπιγξ, εξαγρίωσε τους Δυτικούς και ύστερα από γενική κατάσχεσή της, την κατέκαυσαν δημόσια στην πλατεία του Αγίου Μάρκου στη Βενετία.
Οι πολύχρονες ασθένειες του Μακαρίου και οι αφόρητοι πόνοι, του προξένησαν ανεπανόρθωτη φθορά. Στα τέλη του 1736 ο Μακάριος ήταν κλινήρης και ανήμπορος να διδάξει. Ετοιμαζόταν όμως με ταπείνωση και ευλάβεια να παρουσιαστεί μπροστά στον Κύριο, χαρούμενος σαν να επήγαινε σε θρίαμβο. Εκοιμήθη, στις 17 Ιανουαρίου 1737, καταλίποντας φήμη Αγίου ανδρός.
Όταν εκοιμήθη οσίως όλοι θρήνησαν και πόνεσαν πολύ, γιατί έχασαν τον ποιμένα και διδάσκαλο, τον πατέρα και προστάτη.
«Το θαύμα της οικουμένης». «Το της αρετής και σοφίας έμψυχον άγαλμα». «Η φιλοτιμία του γένους». «Ο εν μακαρίοις Μακάριος». «Ο συνόμιλος των αγγέλων και των παλαιών ασκητών και διδασκάλων», είναι μερικοί μόνο από τους χαρακτηρισμούς που του αποδόθηκαν.
Η Αδελφότητα της Ιεράς Μονής, αναγγέλλουσα το θάνατο του Μακαρίου γράφει στο Βραβείο της μεταξύ άλλων: «Εκοιμήθη εις την ιεράν Αποκάλυψιν ο ευλογημένος Μακάριος ο σοφότατος διδάσκαλος. Ούτος υπερέβη πάντας του καιρού εκείνου διδασκάλους και κατά την έσω και έξω σοφίαν και εγένετο δεύτερος Χρυσόστομος και ποταμός ανεξάντλητος εις τας διδαχάς».
Η επίσημη αγιοκατάταξη του αγίου Μακαρίου το 1994 επλήρωσε με πολλή χαρά τα φιλόθεα και φιλάγια τέκνα της Εκκλησίας του Χριστού.Η πίστη μας στην ζωντανή παρουσία του αποτελεί και την αιτία της πνευματικής χαράς και ευφροσύνης μας σήμερα. Βιώνουμε το γεγονός ότι ο Άγιος Μακάριος είναι ο προεξάρχων της πανηγύρεώς μας. Τιμώντας τον εγκωμιαστικά τον ενατενίζουμε παρόντα. Ψάλλοντας προς τιμήν του ύμνους και εγκώμια, ακούμε και σήμερα τον λόγο της διδασκαλίας του. Να μας λέγει να αγαπήσουμε τον Χριστό, να γνωρίσουμε και να τηρήσουμε το άγιο θέλημά του. Να ζητούμε ασφάλεια στην εσωτερική βεβαιότητα, ότι ο Θεός είναι ζωντανός και παρών στην προσωπική μας ζωή και τη ζωή της κοινωνίας μας. Να βιώνουμε εμπειρικά το γεγονός ότι η ζωή μας δεν εξαντλείται στα όρια του παρόντος βίου. Να καλλιεργήσουμε την πίστη, την αγάπη και την ελπίδα, να έχουμε αισιοδοξία, καλό λογισμό, φιλαδελφία και επιείκεια. Να προσπαθούμε, με ένα λόγο να είμαστε άνθρωποι Θεού, εκφράζοντας την χριστιανικότητά μας όχι μέσα από το αυτονόητο και το δεδομένο, αλλά μέσα από μια συνεχή επαγρύπνηση ευθύνης.
Εμείς, οι ελάχιστοι συνεχιστές του έργου του, κάθε φορά που στεκόμαστε προσευχητικά μπροστά στην Αγία Κάρα του, ας αιτούμαστε τέτοιους παιδαγωγούς να αναδεικνύει και εμάς, «μετὰ πάσης ταπεινοφροσύνης καὶ πρᾳότητος, μετὰ μακροθυμίας, ἀνεχόμενοι ἀλλήλων ἐν ἀγάπῃ».
Όσιε Μακάριε, πρέσβευε υπέρ της Σχολής σου και πάντων ημών.
