Απάντηση του υπουργείου πολιτισμού στο ψήφισμα της ΠΕΔ για την Πάτμο 

 

της Σμαράγδας Μουλιάτη

Κατά τη συνεδρίαση του Διοικητικού συμβουλίου της ΠΕΔ Νοτίου Αιγαίου 3 Μαρτίου 2023 τα παρόντα μέλη, Δήμαρχοι της περιφέρειας, ομόφωνα ψήφισαν σχετικά με το «πεδίο αρμοδιοτήτων υπηρεσιών Υπουργείου Πολιτισμού στην Πάτμο» . Το ψήφισμα εστάλη στην υπουργό πολιτισμού και αθλητισμού κ. Στυλιανή Μενδώνη και κοινοποιήθηκε  στους βουλευτές του νομού μας, στη Γ.Γ. Αποκεντρωμένης διοίκησης Αιγαίου, στον περιφερειάρχη κ. Γιώργο Χατζημάρκο και στον δήμαρχο Πάτμου.

Το ψήφισμα αυτό ήταν αποτέλεσμα εισηγήσεως του Δημάρχου Πάτμου κ. Λευτέρη Πέντε για παρεμβάσεις της υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων σε όλα τα κτίρια της Πάτμου ανεξαρτήτως αν έχουν χαρακτηριστεί ως νεότερα μνημεία ή όχι και σε κάποιες περιπτώσεις απ όσο γνωρίζομε παρεμβαίνει και στο εσωτερικό τους.
Το ψήφισμα που υπογράφει ο πρόεδρος της ΠΕΔ δήμαρχος Ρόδου κ. Αντώνης Καμπουράκης αναπτύσσοντας επιχειρήματα με τη σχετική νομολογία κατέληγε ως εξής:

Για τους λόγους αυτούς γίνεται δεκτό ότι:
Η υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων στη νήσο Πάτμο έχει αρμοδιότητα μόνο επί κτηρίων που έχουν χαρακτηριστεί ως νεότερα μνημεία και πάντως είναι μεταγενέστερα του έτους 1830, επομένως κακώς υπεισέρχεται σε θέματα που αφορούν την ολότητα των ακινήτων και υποδομών της νήσου Πάτμου.

 

Παρακάτω ολόκληρο το σχετικό ψήφισμα:     

 

 

 

Η Προϊσταμένη της Γενικής Διεύθυνσης Αναστήλωσης, Μουσείων και Τεχνικών Έργων κ. Αμαλία Ανδρουλιδάκη έχει αντίθετη γνώμη γι αυτό παραθέτοντας τη σχετική νομολογία στην απάντηση της 9 Ιουνίου 2023   καταλήγει:

 

Ειδικότερα, με την υπ΄ αρ. 28457/9.10.1972 (ΦΕΚ Β΄847/1972) απόφαση του τότε Υπουργείου Πολιτισμού και Επιστημών, κατά την οποία συνολικά η νήσος Πάτμος κηρύχθηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο και τόπος ιστορικού και ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους, δυνάμει των διατάξεων του αρ. 52 του ΚΝ 5351/1932 και αρ. 1 και 5 του Ν 1469/1950. Ως προς το ιδιαίτερο αυτό καθεστώς προστασίας όσων οικισμών ή συνόλων περιοχών, όπως εν προκειμένω ολόκληρη η νήσος Πάτμος, έχουν χαρακτηριστεί αυτοτελώς ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία, το ΣτΕ έχει κρίνει σχετικά ότι η υπαγωγή τους, μετά την έναρξη ισχύος του Ν. 3028/2002, στο καθεστώς προστασίας των ιστορικών τόπων και αρχαιολογικών χώρων, κατά άρθρα 16 και 14 παρ. 2, δεν αναιρεί την αυξημένη προστασία που απολαμβάνουν αυτοί ως οικισμοί ή σύνολα μνημειακού χαρακτήρα (ΣτΕ 2270/2014). Επισημαίνεται ότι η ιστορική αξία και η μνημειακότητα της νήσου Πάτμου ανάγεται στα προγενέστερα του 1830 έτη. Εκ του γεγονότος αυτού και με βάση την κήρυξη όλης της νήσου ως ιστορικού διατηρητέου μνημείου, δυνάμει των διατάξεων του ΚΝ. 5351/1932, (και ταυτόχρονα ως τόπου ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους και ιστορικού τόπου, δυνάμει των διατάξεων του Ν. 1469/1950), όπως και σε αντίστοιχες περιπτώσεις κηρύξεων, λ.χ. της Ύδρας ή της Μονεμβασίας, την προεξέχουσα αρμοδιότητα προστασίας έχει η Εφορεία Αρχαιοτήτων.

Καθόσον αφορά μεμονωμένα τους τόπους ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους, οι Υπηρεσίες  Νεωτέρων Μνημείων και η Διεύθυνση Προστασίας και Αναστήλωσης Νεώτερων και  Σύγχρονων Μνημείων της ΓΔΑΜΤΕ έχουν υποχρέωση προστασίας τους εφόσον έχουν κηρυχθεί με τις διατάξεις του Ν. 1469/50 και εμπεριέχουν μνημεία μεταγενέστερα του 1830. Ο τρόπος προστασίας των τόπων αυτών ορίζεται πλέον σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 4858/2021 με εφαρμογή των διατάξεων που ισχύουν για τους ιστορικούς τόπους (άρθρα 12, 13, 14, 15, 15Α, 15Β, 15Γ, 17, 73 παρ. 10».

 

Παρακάτω ολόκληρη η απάντηση της ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗΣ ΜΟΥΣΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ  του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού
στο ψήφισμα  της περιφερειακής ένωσης Δήμων Νοτίου Αιγαίου για το  «πεδίο αρμοδιοτήτων υπηρεσιών Υπουργείου Πολιτισμού στην Πάτμο»

 

Σε απάντηση του παραπάνω σχετικού εγγράφου σας αναφέρουμε τα ακόλουθα:
Αρχικά, και εξ αφορμής της παράθεσης στο πιο πάνω έγγραφό σας των διατάξεων του ΠΔ161/1984 της 30/30.4.84 (Α΄ 54) «Ανακατανομή αρμοδιοτήτων των Υπουργείων Πολιτισμού και Επιστημών και Χωροταξίας, Οικισμού και Περιβάλλοντος» που αφορούν σε ιστορικούς τόπους, υπενθυμίζεται, ότι ως γνωστόν, η σχετική αρμοδιότητα επανήλθε στον Υπουργό Πολιτισμού με το άρθρο 16 του ν. 3028/2002 (ΦΕΚ Α΄ 153/28-6-2002) «Για την προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς», όπως αυτός κωδικοποιήθηκε με το ν. 4858/2021 (ΦΕΚ Α΄220/19-11-2021) «Κύρωση Κώδικα νομοθεσίας για την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει της πολιτιστικής κληρονομιάς», νυν άρθρο 17 αυτού, στο οποίο και ορίζεται: «…Στους ιστορικούς τόπους εφαρμόζονται αναλόγως τα άρθρα 12, 13, 14, 15, 15Α, 15Β, 15Γ». Στο δε άρθρο 73 παρ. 10 αυτού επίσης ορίζεται: «…10.Πολιτιστικά αγαθά που έχουν χαρακτηρισθεί ως προστατευόμενα σύμφωνα με τις διατάξεις της προϊσχύουσας νομοθεσίας προστατεύονται στο εξής
κατά τις διατάξεις του παρόντος νόμου χωρίς να απαιτείται ο εκ νέου χαρακτηρισμός τους.».

Από πλευράς προστασίας του πολιτιστικού περιβάλλοντος, η νήσος Πάτμος συνολικά, καθώς και επιμέρους περιοχές της, είναι πολλαπλώς χαρακτηρισμένη. Επί παράλληλων χαρακτηρισμών περιοχών, δηλ. ως ιστορικός τόπος, καθώς και παραδοσιακός οικισμός και τόπος χρήζων ειδικής κρατικής προστασίας και επίσης τοπίο ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους, δεσπόζων είναι ο πρώτος, όπως έχει κριθεί από την νομολογία του ΣτΕ:
Επειδή, όπως έχει παγίως κριθεί, από τις ανωτέρω διατάξεις προκύπτει ότι ολόκληρος ο οικισμός της… έχει μνημειακό χαρακτήρα και είναι προστατευτέος υπό την ιδιότητά του αυτή και μάλιστα όπως αυτός καθορίζεται από την υφιστάμενη πολεοδομική του κατάσταση, κατά τη ρητή επιταγή της προαναφερομένης 1824/10.2.1962 υπουργικής αποφάσεως. Παράλληλα, ο αυτός οικισμός έχει χαρακτηριστεί και ως ιστορικός τόπος καθώς και παραδοσιακός οικισμός, ολόκληρο δε το νησί της …, συμπεριλαμβανομένων και των οικισμών του, έχει χαρακτηρισθεί τοπίο ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους και τόπος χρήζων ειδικής κρατικής προστασίας. Από τους παράλληλους αυτούς χαρακτηρισμούς δεσπόζων είναι ο πρώτος (ΣτΕ 1191/1996, 2833/1997, 2445/1997, 868/2001, 3347/1999, 3285/2009).

Εξάλλου, τόσο για την ανέγερση κτίσματος σε αρχαιολογικό χώρο ή σε τόπο, ο οποίος έχει χαρακτηρισθεί ως ιστορικός τόπος ή ως τόπος ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους και χρήζων ειδικής κρατικής προστασίας και αποτελεί ενιαίο μνημειακό σύνολο, όπως η …, όσο και για οποιαδήποτε επέμβαση σε κτίσμα που βρίσκεται στον χώρο αυτόν ή για την ολική ή μερική κατεδάφισή του, είτε αυτό είναι παλαιότερο του χαρακτηρισμού είτε μεταγενέστερο, απαιτείται άδεια της αρχαιολογικής υπηρεσίας, η μη ύπαρξη ή η ανάκληση της οποίας επιφέρει αυτοτελώς την διακοπή κάθε οικοδομικής εργασίας, ανεξάρτητα από την ύπαρξη ή την ισχύ οικοδομικής αδείας (ΣτΕ 861/2008, Ολομ. 1974/1974 κ.ο.κ.). Η χορήγηση ή μη της αδείας δεν παρακωλύεται από την επίδραση σε τυχόν έννομες σχέσεις του ιδιωτικού δικαίου, (ΣτΕ 3285/2009, Ολομ. 2801/1991), αλλά συναρτάται, με την εξυπηρέτηση των σκοπών της αρχαιολογικής νομοθεσίας, οι οποίοι, προκειμένου περί οικισμού που φέρει τους ως άνω χαρακτηρισμούς, συνίστανται στην διατήρηση της μορφής του, τόσο ως συνόλου, όσο και στα επί μέρους τμήματα και σημεία του, καθώς και στην διατήρηση της σχέσης και των αναλογιών μεταξύ των κτισμάτων που εντάσσονται στο οικιστικό συγκρότημα, το οποίο κρίθηκε προστατευτέο ως ενιαίο σύνολο». (ΣτΕ 570/2018, σκ 11, 978/2012 σκ.10, 2833/1997).

Ειδικότερα, με την υπ΄ αρ. 28457/9.10.1972 (ΦΕΚ Β΄847/1972) απόφαση του τότε Υπουργείου Πολιτισμού και Επιστημών, κατά την οποία συνολικά η νήσος Πάτμος κηρύχθηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο και τόπος ιστορικού και ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους, δυνάμει των διατάξεων του αρ. 52 του ΚΝ 5351/1932 και αρ. 1 και 5 του Ν 1469/1950. Ως προς το ιδιαίτερο αυτό καθεστώς προστασίας όσων οικισμών ή συνόλων περιοχών, όπως εν προκειμένω ολόκληρη η νήσος Πάτμος, έχουν χαρακτηριστεί αυτοτελώς ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία, το ΣτΕ έχει κρίνει σχετικά ότι η υπαγωγή τους, μετά την έναρξη ισχύος του Ν. 3028/2002, στο καθεστώς προστασίας των ιστορικών τόπων και αρχαιολογικών χώρων, κατά άρθρα 16 και 14 παρ. 2, δεν αναιρεί την αυξημένη προστασία που απολαμβάνουν αυτοί ως οικισμοί ή σύνολα μνημειακού χαρακτήρα (ΣτΕ 2270/2014). Επισημαίνεται ότι η ιστορική αξία και η μνημειακότητα της νήσου Πάτμου ανάγεται στα προγενέστερα του 1830 έτη. Εκ του γεγονότος αυτού και με βάση την κήρυξη όλης της νήσου ως ιστορικού διατηρητέου μνημείου, δυνάμει των διατάξεων του ΚΝ. 5351/1932, (και ταυτόχρονα ως τόπου ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους και ιστορικού τόπου, δυνάμει των διατάξεων του Ν. 1469/1950), όπως και σε αντίστοιχες περιπτώσεις κηρύξεων, λ.χ. της Ύδρας ή της Μονεμβασίας, την προεξέχουσα αρμοδιότητα προστασίας έχει η Εφορεία Αρχαιοτήτων.

Καθόσον αφορά μεμονωμένα τους τόπους ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους, οι Υπηρεσίες  Νεωτέρων Μνημείων και η Διεύθυνση Προστασίας και Αναστήλωσης Νεώτερων και  Σύγχρονων Μνημείων της ΓΔΑΜΤΕ έχουν υποχρέωση προστασίας τους εφόσον έχουν κηρυχθεί με τις διατάξεις του Ν. 1469/50 και εμπεριέχουν μνημεία μεταγενέστερα του 1830. Ο τρόπος προστασίας των τόπων αυτών ορίζεται πλέον σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 4858/2021 με εφαρμογή των διατάξεων που ισχύουν για τους ιστορικούς τόπους (άρθρα 12, 13, 14, 15, 15Α, 15Β, 15Γ, 17, 73 παρ. 10».

Παραμένουμε στη διάθεσή σας για οποιαδήποτε περαιτέρω πληροφορία ή διευκρίνηση.

 

Η Προϊσταμένη της Γενικής Διεύθυνσης
Αναστήλωσης, Μουσείων και Τεχνικών Έργων
Αμαλία Ανδρουλιδάκη

 

 

 

 Κατά την άποψη μας είναι  μεγάλη τιμή για το νησί η Πάτμος να βρίσκεται στα  Μνημεία παγκόμιας κληρονομιάς της UNESCO . Είναι τιμή  αξεπέραστη και  μας κάνει υπερήφανους. Αποτελεί  ένα συγκρητικό πλεονέκτημα, ένα μεγάλο χαρτί  και για την ανάπτυξη του τουρισμού μας.

Τιμητικό είναι επίσης ότι το υπουργείο πολιτισμού , έχει κηρύξει  συνολικά την Πάτμο νησί  μνημειακού χαρακτήρα και  έχει βάλει ένα πλαίσιο το οποίο την προστατεύει από παρανομίες και περίεργες δράσεις που αλλάζουν το τοπίο και τον μνημειακό χαρακτήρα της. 

 

Κανείς και για κανένα λόγο δεν μπορεί να επιδιώκει την απεμπόληση αυτών των πλεονεκτημάτων.

Αυτό όμως που εξοργίζει  τον κάθε πολίτη είναι, όταν  η υπηρεσία υπεισέρχεται σε εσωτερικούς χώρους, όταν χρειάζεται ένα μεγάλο χρονικό διάστημα να βγάζει αποφάσεις για αιτήματα επαγγελματιών,άδειες και όταν λόγω αυτών χρειάζονται χρήματα και ταξίδια που ανεβάζουν το κόστος σε μια μικρή επένδυση. Κυρίως δε όταν αλλού γιάζει και αλλού ξεπαγιάζει.

 

Ο χρόνος είναι χρήμα και με αυτό να πορεύεται η υπηρεσία νεωτέρων μνημείων και οποιαδήποτε άλλη υπηρεσία.