Η σχολή στεγαζόταν αρχικά στη σταυροπηγιακή Μονή της Αγίας Τριάδας, στη Χάλκη, η οποία είχε ιδρυθεί από τον Πατριάρχη Φώτιο Α΄ της Κωνσταντινούπολης (858-861 και 878-886). Το 1844, ο Πατριάρχης Γερμανός Δ΄ κατά την πρώτη του πατριαρχεία (1842-1845), ίδρυσε το 1843 θεολογική Σχολή στις εγκαταστάσεις της μονής της Αγίας Τριάδας, την οποία και εγκαινίασε το αμέσως επόμενο έτος στις 13 Σεπτεμβρίου 1844. Όλα τα κτήρια εκτός από ένα παρεκκλήσι καταστράφηκαν στο μεγάλο σεισμό που συνέβη στη Κωνσταντινούπολη στις 28 Ιουνίου του 1894 με συνέπεια να διακοπεί η λειτουργία της. Μετά από εκτεταμένες επισκευές και αναστηλώσεις από τον αρχιτέκτονα Περικλή Φωτιάδη, διάρκειας 17 μηνών, η σχολή με νέο πλέον κτίριο εγκαινιάστηκε στις 1 Οκτωβρίου του 1896.

Σημαντική ανακαίνιση έγινε στη δεκαετία του '50.

Πολλοί Ορθόδοξοι θεολόγοι, ιερείς, επίσκοποι και πατριάρχες φοίτησαν στην Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης, συμπεριλαμβανομένου και του Πατριάρχη Βαρθολομαίου. Οι φοιτητές στη Χάλκη περιλάμβαναν όχι μόνο γηγενείς Έλληνες, αλλά και Ορθόδοξους Χριστιανούς από όλο τον κόσμο, προσδίδοντας στη σχολή έναν διεθνή χαρακτήρα. Επίσης, πολλοί πατριάρχες, επίσκοποι και πρώην δάσκαλοι έχουν ταφεί σε ειδική περιοχή του κήπου.

Οι θεολογικές εγκαταστάσεις περιλαμβάνουν το Παρεκκλήσιo της Αγίας Τριάδoς, κοιτώνες, αναρρωτήριο, γραφεία, και την πανεπιστημιακή βιβλιοθήκη η οποία κατέχει σημαντική ιστορική συλλογή βιβλίων, περιοδικών και χειρογράφων.

Το 1971 η σχολή έκλεισε εξαιτίας ενός τουρκικού νόμου που απαγόρευε τη λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων. Το 1998 η επιτροπή ιδιοκτητών της σχολής διατάχθηκε να διαλυθεί, αλλά διεθνής κριτική έπεισε την Άγκυρα να ακυρώσει τη διαταγή.

Η Χάλκη έχει λάβει διεθνή προσοχή τα τελευταία χρόνια. Τον Οκτώβριο του 1998, το Κογκρέσο των ΗΠΑ υποστήριξε την επαναλειτουργία της Χάλκης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναφέρει επίσης το ζήτημα στις διαπραγματεύσεις για την τουρκική προσχώρηση στην ΕΕ. Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπιλ Κλίντον επισκέφτηκε την Χάλκη στην επίσκεψή του στην Τουρκία το 1999 και ζήτησε από τον Τούρκο Πρόεδρο Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ να επιτρέψει την επαναλειτουργία της σχολής.

Τον Αύγουστο του 2011, ο Τούρκος Πρωθυπουργός Ερντογάν αποφάσισε με διάταγμα ότι τα ακίνητα και τα θρησκευτικά κτίρια του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης, τα οποία κατασχέθηκαν στο παρελθόν πρέπει να επιστραφούν προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης. Τον Σεπτέμβριο του 2011 ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Προύσης Ελπιδοφόρος διορίστηκε Καθηγούμενος της Ιεράς Μονής Αγίας Τριάδος Χάλκης. 

Τον Ιανουάριο του 2013, ανέφερε η τουρκική εφημερίδα Today's Zaman ότι το τουρκικό Συμβούλιο Ιδρυματων επέστρεψε 190 εκτάρια γης πρός το ίδρυμα της Μονής της Αγίας Τριάδος. Το εν λόγω ίδρυμα είναι ο ιδιοκτήτης της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης. Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της γης βρίσκεται στο χώρο της Θεολογικής Σχολής. 

Έτσι το Οικουμενικό Πατριαρχείο ελπίζει ότι οι υποσχέσεις από την τουρκική κυβέρνηση ότι θα επιτραπεί η επαναλειτουργία της Χάλκης θα τηρηθούν.

 

Απόφοιτοι
Πολλές σημαντικές προσωπικότητες της Εκκλησίας έχουν αποφοιτήσει από τη Σχολή μεταξύ των οποίων: Ο Παναγιότατος Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος.

 Αιμιλιανός Λαζαρίδης, Mητροπολίτης Γρεβενών με σημαντική δράση για τον Ελληνισμό της Μακεδονίας που μαρτύρησε το 1911.
Προκόπιος Ικονίου, άγιος και μάρτυρας (1923). 
Χρυσόστομος Σμύρνης, άγιος και μάρτυρας (1922).

 

Και σύμφωνα με τον π. Σχολάρχη της Πατμιάδος Εκκλησιαστικής Σχολής κ. Ματθαίο Μελιανό: 

Μεταξύ τῶν ἀποφοίτων τῆς Σχολῆς τῆς Χάλκης, συγκαταλέγονται καί οι παρακάτω ἀπόφοιτοι  τῆς Πατμιάδας, τῆς δικής μας Σχολῆς κατά τήν πρόσφατη ἱστορία της: 

οἱ νῦν Μητροπολίτες Περιστερίου κ.Χρυσόστομος, ὁ Ἰταλίας Γεννάδιος, ὁ πρώην Ἑλβετίας, ὁ Γάνου καί Χώρας Ἀμφιλόχιος, ὁ Ἐπίσκοπος Ἀρίστης Βασίλειος (Βοηθός Ἐπίσκοπος στή Μητρόπολη Γερμανίας), ὁ Ἀρχιμ. Ναυκράτιος Τσουλκανάκης, ὁ (+)Ἀργύριος Τσακαλίας, ὁ Πάτμιος συνταξιοῦχος Καθηγητής Θεολόγος κ. Σωτήριος Βάλλας καί τέσσερις ἄλλοι (Ἐπίσκοπος Ἐλαίας Θεοδώρητος, ὁ ἀείμνηστος Ἀντώνιος Νεονάκης, ὁ Ἰωάννης Ζαργάνας καί ὁ ὑπογράφων) οἱ ὁποῖοι φοιτήσαμε κατά τό πρῶτο ἔτος ἄλλά ἀπομακρυνθἠκαμε ἀπό τή Σχολή, μαζί μέ ἄλλους ἑπτά ἀποφοίτους Ἐκκλησιαστικῶν Σχολῶν, λόγω τῆς βουλήσεως τῶν Τούρκων νά κλείσουν σταδιακά τή Σχολή, κάτι πού τό κατόρθωσαν τό 1971, παρά τίς προσπάθειες τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί τοῦ Σχολάρχη μας Μητροπολίτη Σταυρουπόλεως κυροῦ Μάξιμου Ρεπανέλλη.

 

Η ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ  

 

Δεύτερη πατριαρχικὴ βιβλιοθήκη απὸ το 1844 κ. ἑ. (αλλὰ και πιο πρίν) θεωρεῖται ἡ βιβλιοθήκη τῆς Ἱερᾶς Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, χαρακτηριζόμενη: «Βιβλιοθήκη της Μεγάλης Ἐκκλησίας εν τη κατὰ Χάλκην ιερά Πατριαρχική Σταυροπηγιακή Μονή της Αγίας Τριάδος».

Η ἱστορία της φθάνει στοὺς βυζαντινοὺς χρόνους, στὸν Θεόδωρο Στουδίτη, τον Ιερὸ Φώτιο και την ΑΙκατερίνη την Κομνηνή.

Κύριος οργανωτὴς και (πιθανώς) θεμελιωτὴς της βιβλιοθήκης ήταν ὁ Πατριάρχης Μητροφάνης Γ᾽ (1565-1572, 1579-1580), ο οποίος της δώρισε 300 χειρόγραφα, πολλὰ απὸ τα ὁποία σώζονται σήμερα στην αίθουσα της πατριαρχικης βιβλιοθήκης στο Φανάρι. Στη συνέχεια, η βιβλιοθήκη άρχισε να εμπλουτίζεται με διάφορες ἐκδόσεις απὸ δωρεὲς ή  αγορές. Κύριος δωρητὴς υπήρξε πάντοτε το Οικουμενικὸ Πατριαρχείο, στοὁποῖο καὶ ἀνήκει ἡ βιβλιοθήκη.

Πρὶν ἀπὸ τὴ λειτουργία τῆς Σχολῆς, ἡ βιβλιοθήκη τῆς μονῆς ἦταν ἐγκατεστημένη σὲ ἰδιαίτερο δωμάτιο. Μετὰ τὴν ἵδρυση τῆς Σχολῆς ὁ πατριάρχης Γερμανὸς Δ᾽ ἵδρυσε μὲ δικά του ἔξοδα διώροφο λιθόκτιστο κτίριο βιβλιοθήκης κατὰ τὴ δεύτερη πατριαρχία του (1852-1853), τὸ ὁποῖο λειτούργησε ἕως τὸν σεισμὸ τοῦ 1894. Στὰ σχέδια ἀνοικοδόμησης τῆς Σχολῆς μὲ ἔξοδα τοῦ Παύλου Στεφάνοβικ δὲν συμπεριλήφθηκε ἰδιαίτερο κτίριο βιβλιοθήκης. Τὰ βιβλία ἀπὸ τὸ 1886 ἕως τὸ 1927 ἦταν τοποθετημένα στὴ μεγάλη αἴθουσα στὴν νοτιοδυτικὴ πλευρὰ τοῦ πάνω πατώματος τῆς Σχολῆς. Ἀπὸ τὸ ἔτος 1927 βρίσκονται στὴ σημερινή τους θέση στὸ ὑπόγειο τμῆμα τῆς βόρειας πλευρᾶς τῆς Σχολῆς.

Ἕνα ὁλόκληρο τμῆμα τῆς βιβλιοθήκης κατασκευάστηκε τὸ ἔτος 1960 καὶ πλουτίσθηκε μὲ τὰ κατάλληλα ἐξαρτήματα, μὲ αἴθουσα περιοδικῶν, ἀναγνωστήριο καὶ γραφεῖο τοῦ βιβλιοφύλακα μὲ δαπάνη τοῦ Κυριάκου Παμούκογλου, ἄρχοντα ὀρφανοτρόφου τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας.

Δωρητὲς καὶ εὐεργέτες τῆς βιβλιοθήκης ὑπῆρξαν, ἐκτὸς τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καὶ τῶν ἄλλων προαναφερθέντων, κυρίως οἱ ἀπόφοιτοι τῆς Σχολῆς, πατριάρχες, ἱεράρχες καὶ ὑπόλοιποι κληρικοί, οἱ καθηγητές της, διάφοροι ὁμογενεῖς φιλάνθρωποι, οἱ ὁποῖοι δώρισαν στὴ βιβλιοθήκη εἴτε σειρὲς εἴτε καὶ ὁλόκληρες τὶς προσωπικές τους βιβλιοθῆκες. Ἐπίσης, οἱ ἀδελφὲς ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες, ἄλλες χριστιανικὲς Ἐκκλησίες καὶ ἱδρύματα ἐκκλησιαστικὰ καὶ ἐπιστημονικά, καὶ ἄλλα ἄτομα.

Τελευταῖα μεταφέρθηκαν στὴ βιβλιοθήκη ὁλόκληρες οἱ προσωπικὲς βιβλιοθῆκες τοῦ Πατριάρχου Μαξίμου Ε᾽, τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Θυατείρων Γερμανοῦ Στρηνοπούλου, τοῦ Μητροπολίτου Σάρδεων Μαξίμου Χριστοπούλου, τοῦ Μητροπολίτου Σταυρουπόλεως Μαξίμου Ρεπανέλλη, τοῦ καθηγητοῦ Ἰωάννου Παναγιωτίδου (μέρος αὐτῆς), τοῦ Βλαδιμήρου Μιρμίρογλου καὶ ἄλλων.

Ἡ βιβλιοθήκη τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τῆς Ἁγίας Τριάδος Χάλκης ἐξακολουθεῖ νὰ συνεχίζει τὴ λειτουργία της. 

πηγή: Βικιπαίδεια