της Σμαράγδας Μουλιάτη

To ΣτΕ Απέρριψε την αίτηση του κ. Γιάννη Γιαννουλόπουλου για να ακυρωθεί ο σχεδιασμός του λιμανιού Πάτμου με αφορμή την κατασκευή  μώλου πρόσδεσης κρουαζιεροπλοίων. 

Αναφέρει μεταξύ άλλων η απόφαση του ΣτΕ " Επειδή, ο αιτών φέρεται ως ιδιοκτήτης ακινήτου στον οικισμό Σκάλας του Δήμου Πάτμου της νήσου Πάτμου, προσκομίζει δε το από 31.3.1998 συμβόλαιο αγοραπωλησίας του εν λόγω ακινήτου. Με τα δεδομένα αυτά, με έννομο συμφέρον προσβάλλει τις ως άνω πράξεις οι οποίες, κατά τους ισχυρισμούς του, βλάπτουν το φυσικό και οικιστικό περιβάλλον της  νήσου. 

Επειδή, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου, ο επίμαχος λιμένας βρίσκεται στον οικισμό Σκάλα και είναι ο μοναδικός στη νήσο Πάτμο. Εξυπηρετεί το σύνολο των θαλάσσιων μεταφορών προς και από τη νήσο. Με το ΔΤΕ/7277/14.1.2016 έγγραφο του Δημοτικού Λιμενικού Ταμείου Πάτμου κατατέθηκε η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Μ.Π.Ε.) του έργου: «Πλαίσιο Έργων Ανάπτυξης (Master Plan) Λιμένα Σκάλας Πάτμου … για λογαριασμό του Δημοτικού Λιμενικού Ταμείου Πάτμου (ΔΗ.ΛΙ.ΤΑ.Π.)». Στις 26.4.2016 υποβλήθηκαν από το παρεμβαίνον Δημοτικό Λιμενικό Ταμείο (Α.Π. ΠΕΧΩΣΧ Δωδεκανήσου  30642/26.4.2016)  .....

Καταλυτικά για την απόφαση ήταν  δημοσιεύματα της εφημερίδας μας www.patmostimes.gr τα οποία επικαλείται η απόφαση του ΣτΕ  ως εξής "Εξάλλου, το σχεδιαζόμενο έργο έτυχε ευρύτερης δημοσιότητας, ( προφανώς λόγω ισχυρισμού ότι δεν έγινε σωστή διαβούλευση και δημοσιότητα στο γεγονός),   και αναλύει: 

Ειδικότερα στις 16.12.2019 και στις 20.10.2021 υπήρξαν δημοσιεύματα στον ιστότοπο «patmostimes.gr».

Στο από 16.12.2019 δημοσίευμα αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι «ήταν Οκτώβρης του 2018 όταν η Επιτροπή  Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Λιμένων (Ε.Σ.Α.Λ.) του Υπουργείου Ναυτιλίας ενέκρινε το Master  Plan του λιμανιού της Πάτμου, δηλαδή τη μελέτη που προβλέπει ποια λιμενικά έργα χρειάζεται να γίνουν στο νησί μας τα επόμενα χρόνια».

Στο από 20.10.2021 δημοσίευμα αναφέρεται ότι «προς υλοποίηση οδεύει το σημαντικό λιμενικό έργο για έναν νέο εμπορικό λιμένα στην Πάτμο» Το ίδιο συνέβη στις 16.10.2019 όσον αφορά τη δεύτερη προσβαλλόμενη πράξη.

Περαιτέρω, στα «Πατμιακά Χρονικά» (ιστότοπος «patmostimes.gr») δημοσιεύθηκε στις 23.1.2019 άρθρο με τίτλο «Αποκλειστικό. Master Plan Λιμένα Σκάλας Πάτμου: Εγκρίθηκε από την ΕΣΑΛ», στις 27.7.2021 άρθρο με τίτλο «Σε πολύ καλό δρόμο έργα αναβάθμισης του λιμανιού μας και πρόσδεσης κρουαζιεροπλοίων. 

Σε εφαρμογή το "Master Plan» και στις 20.10.2021 άρθρο με τίτλο «Ετοιμάζονται μελέτες για  έργα του Master Plan».

Και για πολλά άλλα που θα διαβάσετε  στην απόφαση  η οποία καταλήγει: 

Δ ι ά   τ α ύ τ α
Απορρίπτει την αίτηση.  Δέχεται την παρέμβαση.

Η ΑΠΟΦΑΣΗ Αριθμός 1957/2024

ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ
ΤΜΗΜΑ Ε΄
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 6 Μαρτίου 2024, με την εξής σύνθεση:
Χρήστος Ντουχάνης, Aντιπρόεδρος, Προεδρεύων, σε αναπλήρωση της Προέδρου του
Τμήματος, που είχε κώλυμα, Δημήτριος Βασιλειάδης, Χρήστος Παπανικολάου, Σύμβουλοι,
Δημήτριος Πυργάκης, Ελένη Μουργιά, Πάρεδροι. Γραμματέας η Δημητρία Τετράδη,
Γραμματέας του Ε΄ Τμήματος.
Για να δικάσει την από 18 Μαΐου 2022 αίτηση:
του Ιωάννη Γιαννουλόπουλου του Φωτίου,  ο οποίος παρέστη με τον δικηγόρο Γεώργιο Μπάλια (Α.Μ. 2147 Δ.Σ. Πειραιά), που τον
διόρισε στο ακροατήριο,
κατά των: 1. Υπουργού Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, ο οποίος παρέστη με την
Ιωάννα Παχή, Πάρεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, που κατέθεσε δήλωση,
σύμφωνα με το άρθρο 26 του ν. 4509/2017, περί μη εμφανίσεώς της και 2. Υπουργού
Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ο οποίος παρέστη με τη Σωτηρία Κοσμά, Πάρεδρο του
Νομικού Συμβουλίου του Κράτους,
και κατά του παρεμβαίνοντος Δημοτικού Λιμενικού Ταμείου Πάτμου, που εδρεύει στη
Χώρα Πάτμου, το οποίο παρέστη με τον δικηγόρο Γεώργιο Θωμά (Α.Μ. 9614), που τον
διόρισε με απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου του και πληρεξούσιο.
Με την αίτηση αυτή ο αιτών επιδιώκει να ακυρωθούν: α. η υπ’ αριθμ. 76/09/31.10.2018
απόφαση της Επιτροπής Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Λιμένων (Ε.Σ.Α.Λ.), β. η υπ’ αριθμ.
57365/16.10.2019 απόφαση του Συντονιστή Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου και κάθε
άλλη σχετική πράξη ή παράλειψη της Διοικήσεως.
Η εκδίκαση άρχισε με την ανάγνωση της εκθέσεως του εισηγητή, Παρέδρου Δημητρίου
Πυργάκη.
Κατόπιν το δικαστήριο άκουσε τον πληρεξούσιο του αιτούντος, ο οποίος ανέπτυξε και
προφορικά τους προβαλλόμενους λόγους ακυρώσεως και ζήτησε να γίνει δεκτή η αίτηση
και τον πληρεξούσιο του παρεμβαίνοντος Ταμείου και την αντιπρόσωπο του Υπουργού που
εμφανίσθηκε, οι οποίοι ζήτησαν την απόρριψή της.
Μετά τη δημόσια συνεδρίαση το δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη σε αίθουσα του
δικαστηρίου κ α ι
Α φ ο ύ μ ε λ έ τ η σ ε τ α σ χ ε τ ι κ ά έ γ γ ρ α φ α
Σ κ έ φ θ η κ ε κ α τ ά τ ο ν Ν ό μ ο
1. Επειδή, για την άσκηση της κρινόμενης αίτησης έχει καταβληθεί το νόμιμο παράβολο
(ηλεκτρονικό παράβολο με κωδικό πληρωμής 508682183952 0115 0055/19.5.2022).
2. Επειδή, με την αίτηση αυτή ζητείται η ακύρωση α) της 76/09/31.10.2018 απόφασης της
Επιτροπής Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Λιμένων (Ε.Σ.Α.Λ.) με θέμα «Πλαίσιο Έργων
Ανάπτυξης Λιμένα (Π.Ε.Α.Λ.) Σκάλας Πάτμου και Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων
(Μ.Π.Ε.) του έργου Π.Ε.Α.Λ Σκάλας Πάτμου» και β) της 57365/16.10.2019 απόφασης του
Συντονιστή Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου με θέμα «Έγκριση περιβαλλοντικών όρων
για τη λειτουργία του έργου “Πλαίσιο Έργων Ανάπτυξης (Master Plan) Λιμένα Σκάλας
Πάτμου”».
3. Επειδή, ο αιτών φέρεται ως ιδιοκτήτης ακινήτου στον οικισμό Σκάλας του Δήμου Πάτμου
της νήσου Πάτμου, προσκομίζει δε το από 31.3.1998 συμβόλαιο αγοραπωλησίας του εν
λόγω ακινήτου. Με τα δεδομένα αυτά, με έννομο συμφέρον προσβάλλει τις ως άνω πράξεις
οι οποίες, κατά τους ισχυρισμούς του, βλάπτουν το φυσικό και οικιστικό περιβάλλον της
νήσου.
4. Επειδή, με έννομο συμφέρον και εν γένει παραδεκτώς παρεμβαίνει στη δίκη το Δημοτικό
Λιμενικό Ταμείο Πάτμου (ν.π.δ.δ.) το οποίο αποτελεί τον φορέα διαχείρισης του ως άνω
λιμένα και του έργου.
5. Επειδή, το άρθρο 46 παρ. 1 του π. δ/τος 18/1989 (Α΄ 8) ορίζει ότι: «Η αίτηση ακυρώσεως
ασκείται ... μέσα σε προθεσμία εξήντα ημερών που αρχίζει από την επόμενη της
κοινοποίησης τη επιβάλλει ο νόμος ή, διαφορετικά, από τότε που ο αιτών έλαβε πλήρη γνώση της πράξης
...».
6. Επειδή, εξάλλου, με την 674/2018 απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας
υποβλήθηκε προδικαστικό ερώτημα στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης με
αντικείμενο, μεταξύ άλλων, τη συμβατότητα προς το ενωσιακό δίκαιο του άρθρου 19α παρ.
1 του ν. 4014/2011 (Α΄ 209), στο οποίο ορίζονται τα εξής: «Ανάρτηση ΑΕΠΟ στο διαδίκτυο 1.
Μετά την έγκριση από την αρμόδια περιβαλλοντική αρχή, η ΑΕΠΟ, … αναρτ[ά]ται
υποχρεωτικά, επί ποινή ακυρότητας, εντός ενός μηνός από την έκδοση της αντίστοιχης
απόφασης, σε ειδικά προς τούτο καταχωρισμένο δικτυακό τόπο, ο οποίος ιδρύεται
προκειμένου να αποκτήσει κάθε ενδιαφερόμενος πλήρη, λεπτομερή και ανεμπόδιστη
πρόσβαση και γνώση των εν λόγω αποφάσεων που αφορούν έργα και δραστηριότητες της
κατηγορίας Α΄. Με την ανάρτηση της ΑΕΠΟ στον ειδικό αυτό δικτυακό τόπο, η οποία
αντιστοιχεί με επιβαλλόμενη από τον νόμο δημοσίευση, τεκμαίρεται η πλήρης γνώση για
κάθε ενδιαφερόμενο προκειμένου να ασκήσει είτε αίτηση ακυρώσεως είτε οποιοδήποτε
άλλο ένδικο βοήθημα». Επί του εν λόγω προδικαστικού ερωτήματος εκδόθηκε η C280/2018 απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 7ης Νοεμβρίου 2019
(Alain Flausch κ.λπ.). Με την απόφαση αυτή κρίθηκε, μεταξύ άλλων, ότι η οδηγία
2011/92/ΕΕ (L 26/2012) -όπως βεβαίως ισχύει και μετά την αντικατάστασή της με την
οδηγία 2014/52/ΕΕ (L 124)- επιβάλλει την υποχρέωση στις αρμόδιες αρχές των κρατών
μελών να παρέχουν στο ενδιαφερόμενο κοινό την πραγματική δυνατότητα να συμμετέχει
στη διαδικασία λήψης αποφάσεων που αφορούν το περιβάλλον. Όπως έχει κριθεί από το
Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης [ΔΕΕ], οι αρμόδιες αρχές οφείλουν να χρησιμοποιούν
πρόσφορους τρόπους ενημέρωσης, προκειμένου να παράσχουν στα μέλη του
ενδιαφερομένου κοινού την επαρκή δυνατότητα να πληροφορηθούν τα σχεδιαζόμενα έργα
και δραστηριότητες, τη διαδικασία λήψης αποφάσεων και το δικαίωμά τους να
συμμετάσχουν στη διαδικασία που απολήγει στην περιβαλλοντική αδειοδότηση ή την
απόρριψη του σχετικού αιτήματος, η δε κρίση αν οι απαιτήσεις αυτές έχουν τηρηθεί σε
κάθε συγκεκριμένη περίπτωση περιβαλλοντικής αδειοδότησης αποτελεί ζήτημα
πραγματικό, που οφείλουν να ελέγχουν τα εθνικά δικαστήρια (βλ. απόφαση ΔΕΕ της
7.11.2019, Alain Flausch κ.λπ., C-280/18, σκ. 25 - 36). Εξάλλου, η οδηγία δεν αναφέρει τον
τρόπο ή τη διαδικασία γνωστοποίησης της απόφασης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων
(ΑΕΠΟ) στο κοινό ούτε προβλέπει κανόνες σχετικούς με την αφετηρία και τον υπολογισμό
της προθεσμίας για την άσκηση ενδίκου βοηθήματος κατ’ αυτής, αλλά καταλείπει τη
ρύθμιση των ζητημάτων αυτών στα κράτη μέλη, τηρουμένης πάντως της αρχής της
αποτελεσματικότητας (βλ. σκ. 50 - 51 της ως άνω απόφασης του ΔΕΕ). Όμως, όπως έκρινε
το ΔΕΕ, εφόσον στο άρθρο 6 παρ. 2 της οδηγίας μνημονεύονται ρητώς τα ηλεκτρονικά μέσα
ως τρόπος ενημέρωσης του κοινού, ο καθορισμός εύλογων αποκλειστικών προθεσμιών για
την άσκηση ενδίκου βοηθήματος κρίνεται συμβατός με την αρχή της αποτελεσματικότητας
«χάριν της ασφάλειας δικαίου, η οποία προστατεύει τόσο τον ενδιαφερόμενο, όσο και την
οικεία διοικητική αρχή», χωρίς να θεωρείται «υπέρμετρη δυσχέρεια η επιβολή προθεσμιών
ασκήσεως ενδίκου βοηθήματος, των οποίων αφετηρία είναι η ημερομηνία κατά την οποία
ο ενδιαφερόμενος έλαβε ή τουλάχιστον όφειλε να έχει λάβει γνώση της γνωστοποιήσεως»
της προσβαλλόμενης πράξης (βλ. σκ. 53 - 55 της απόφασης). Ωστόσο, η δυνατότητα
πρόσβασης εκ των υστέρων στην ΑΕΠΟ, μέσω ειδικού ιστότοπου του Υπουργείου
Περιβάλλοντος όπου αυτή δημοσιεύεται, «δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ικανοποιητική υπό
το πρίσμα της αρχής της αποτελεσματικότητας, δεδομένου ότι, ελλείψει επαρκούς
πληροφορήσεως όσον αφορά την έναρξη της διαδικασίας συμμετοχής του κοινού, ουδείς
μπορεί να θεωρηθεί ότι πρέπει να ενημερώνεται για τη δημοσίευση της αντίστοιχης τελικής
αποφάσεως». Κατά συνέπεια, όπως έκρινε το ΔΕΕ (βλ. σκ. 59 - 60 της απόφασης) σύμφωνα
με τα άρθρα 9 και 11 της οδηγίας 2011/92/ΕΕ, δεν μπορεί να αντιταχθεί «σε μέλη του
ενδιαφερόμενου κοινού προθεσμία για την άσκηση ενδίκου βοηθήματος της οποίας
αφετηρία συνιστά η δημοσιοποίηση της εγκρίσεως έργου διά της αναρτήσεως στο
διαδίκτυο, όταν τα μέλη αυτά … δεν είχαν προηγουμένως τη δυνατότητα να ενημερωθούν
επαρκώς για τη διαδικασία αδειοδοτήσεως σύμφωνα με το άρθρο 6 παράγραφος 2, της
οδηγίας» (βλ. ΣτΕ 2260/2022 επταμ., πρβλ. και 1037/2022 επταμ.). Ενόψει των ανωτέρω, η
επιτρεπτή συναγωγή τεκμηρίου πλήρους γνώσεως του περιεχομένου ΑΕΠΟ από την
ηλεκτρονική ανάρτησή της κατά τα οριζόμενα στο ως άνω άρθρο 19α του ν. 4014/2011,
καθώς και ο καθορισμός, κατ’ εφαρμογή του τεκμηρίου αυτού, του χρόνου της
ηλεκτρονικής ανάρτησης ως σημείου εκκίνησης της προθεσμίας για την άσκηση αιτήσεως
ακυρώσεως κατά της ΑΕΠΟ, τελούν υπό την προϋπόθεση ότι το ενδιαφερόμενο κοινό είχε
πράγματι τη δυνατότητα επαρκούς ενημέρωσης «για τη διαδικασία αδειοδοτήσεως»,
δηλαδή, για τη διεξαγόμενη διαβούλευση. Τούτο δε, παρ’ ότι, κατά τα λοιπά, η δημοσίευση
αποφάσεων της Διοίκησης αποκλειστικά με ηλεκτρονικά μέσα και ο υπολογισμός της
προθεσμίας προσφυγής κατά των αποφάσεων αυτών ενώπιον της δικαιοσύνης με
αφετηρία την ηλεκτρονική δημοσίευση δεν θέτει, όπως έχει κριθεί (βλ. ΕΔΔΑ, απόφαση της
16ης Φεβρουαρίου 2021, Stichting Langoed Steenbergen and others v. The Netherlands, αρ.
προσφυγής 19732/17, σκ. 52), υπέρμετρα εμπόδια στην πρόσβαση των πολιτών στη
δικαιοσύνη, καθόσον δεν θεωρείται, κατ’ αρχήν, «μη ρεαλιστικό το να αναμένεται από τους
πολίτες να επισκέπτονται τακτικά τον ιστότοπο της ... διοικήσεως ούτως ώστε να
λαμβάνουν γνώση των αποφάσεων που ενδεχομένως τους επηρεάζουν». Ενόψει αυτών,
ακόμη και στις περιπτώσεις κατά τις οποίες η διαδικασία γνωστοποίησης στο
ενδιαφερόμενο κοινό της έναρξης της διαβούλευσης επί σχεδίου έργου υποκειμένου σε
περιβαλλοντική αδειοδότηση, εμφανίζει πλημμέλειες, με συνέπεια να μην μπορεί να
αντιταχθεί στον αιτούντα το τεκμήριο πλήρους γνώσης του περιεχομένου ΑΕΠΟ από μόνο
το γεγονός της ηλεκτρονικής ανάρτησής της κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 19α του ν.
4014/2011, η ανάρτηση αυτή συνεκτιμάται για τη στοιχειοθέτηση τεκμηρίου πλήρους
γνώσεως της πράξης αυτής κατ’ εφαρμογή των παγίων διατάξεων του άρθρου 46 του π.δ.
18/1989, όπως αυτές ερμηνεύονται παγίως από το Δικαστήριο, από κοινού, δηλαδή, με
άλλα, πλην της ηλεκτρονικής ανάρτησης, στοιχεία, όπως είναι πρωτίστως το εύλογο
ενδιαφέρον των ασκούντων την αίτηση ακυρώσεως (πρβλ. παρόμοιες περιπτώσεις στις ΣτΕ
1234/2020, 455/2019, 2082/2018, 1654/2018, 1598/2018 κ.ά). Υπό την αντίθετη εκδοχή,
οποιαδήποτε πλημμέλεια της διαδικασίας διαβούλευσης δεν θα απέκλειε μόνον την
εφαρμογή του τεκμηρίου του άρθρου 19α του ν. 4014/2011, αλλά θα καθιστούσε την
προσβολή της τελικώς εκδιδομένης ΑΕΠΟ κατ’ ουσίαν απρόθεσμη (βλ. ΣτΕ 2274/2023 σκ.
5).
7. Επειδή, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου, ο επίμαχος λιμένας βρίσκεται
στον οικισμό Σκάλα και είναι ο μοναδικός στη νήσο Πάτμο. Εξυπηρετεί το σύνολο των
θαλάσσιων μεταφορών προς και από τη νήσο. Με το ΔΤΕ/7277/14.1.2016 έγγραφο του
Δημοτικού Λιμενικού Ταμείου Πάτμου κατατέθηκε η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων
(Μ.Π.Ε.) του έργου: «Πλαίσιο Έργων Ανάπτυξης (Master Plan) Λιμένα Σκάλας Πάτμου … για
λογαριασμό του Δημοτικού Λιμενικού Ταμείου Πάτμου (ΔΗ.ΛΙ.ΤΑ.Π.)». Στις 26.4.2016
υποβλήθηκαν από το παρεμβαίνον Δημοτικό Λιμενικό Ταμείο (Α.Π. ΠΕΧΩΣΧ Δωδεκανήσου30642/26.4.2016) επιπλέον 10 έντυπα και 15 ψηφιακά αντίγραφα της μελέτης. Κατά την
αυτή ημερομηνία (26.4.2016), η Διεύθυνση Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού Νοτίου
Αιγαίου της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου διαβίβασε με το 30977/26.4.2016 έγγραφό
της την ως άνω μελέτη στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου (Περιφερειακό Συμβούλιο), αλλά
και σε υπηρεσίες του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, του ΥΠ.ΠΟ.Α. και
του ΓΕΕΘΑ προς γνωμοδότηση. Στις 4.6.2016 δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Η
Δημοκρατική» η 7278/3.6.2016 ανακοίνωση της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου σύμφωνα με
την οποία «με το … 30977/26.4.2016 έγγραφο του Τμήματος Περιβάλλοντος και Χωρικού
Σχεδιασμού Δωδεκανήσου της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου διαβιβάστηκε στην
Οικονομική Επιτροπή Νοτίου Αιγαίου … για δημοσιοποίηση με διαβούλευση και στη
συνέχεια γνωμοδότηση Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Μ.Π.Ε.) του έργου:
“Πλαίσιο Έργων Ανάπτυξης (Master Plan) Λιμένα Σκάλας Πάτμου … για λογαριασμό του
Δημοτικού Λιμενικού Ταμείου Πάτμου (ΔΗ.ΛΙ.ΤΑ.Π.)” … [Τ]ο εν λόγω έργο κατατάσσεται ως
εξής: Κατηγορία Πρώτη (Α’), Υποκατηγορία Α2, Ομάδα: 3η “Λιμενικά Έργα” α/α 1
“Εμπορικοί και επιβατικοί λιμένες μείζονος ενδιαφέροντος ή τοπικής σημασίας”. Η
διαδικασία δημοσιοποίησης διαρκεί τριάντα πέντε (35) ημέρες, αρχής γενομένης στις
3.6.2016 έως και 7.7.2016. … Οι … απόψεις δύναται να κατατίθενται ή αποστέλλονται
ταχυδρομικώς ή ηλεκτρονικώς στο … Τμήμα Περιβάλλοντος [της Διεύθυνσης Περιβάλλοντος
και Χωρικού Σχεδιασμού Δωδεκανήσου της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου]». Η ανακοίνωση
αυτή αναρτήθηκε στον πίνακα ανακοινώσεων της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου στη Ρόδο
(βλ. το από 3.6.2016 αποδεικτικό τοιχοκόλλησης) και στην τηρούμενη από την Περιφέρεια
αυτή ιστοσελίδα http://www.pnai.gov.gr. Με την 157/8.7.2016 απόφαση, το Δημοτικό
Συμβούλιο Πάτμου εξέφρασε θετική γνώμη για το έργο (βλ. 14/2016 πρακτικό
συνεδριάσεως). Στις 24.11.2016 η Οικονοµική Επιτροπή της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου
γνωμοδότησε, επίσης, θετικά για το έργο. Ομοίως, με την 650/24.11.2016 απόφασή της η
Επιτροπή Περιβάλλοντος της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου γνωμοδότησε θετικά (Πρακτικό
28ο/θέμα 34ο/Συν.24.11.2016). Στη συνέχεια, με το 48553/21.8.2018 έγγραφο της
Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου διαβιβάστηκαν στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, αλλά
και σε υπηρεσίες του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, του ΥΠ.ΠΟ.Α. και
του ΓΕΕΘΑ, συμπληρωματικά στοιχεία επί της ΜΠΕ του έργου. Σχετική ανακοίνωση (αριθ.
πρωτ. 31/15.2.2019) δημοσιεύθηκε, εκ νέου, στην εφημερίδα «Ροδιακή» και αναρτήθηκε
στον πίνακα ανακοινώσεων της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου και στην ως άνω ιστοσελίδα
της Περιφέρειας. Στο πλαίσιο της διαδικασίας αδειοδότησης εκδόθηκε η πρώτη
προσβαλλόμενη πράξη της Ε.Σ.Α.Λ. η οποία δημοσιεύθηκε στον ιστότοπο «ΔΙΑΥΓΕΙΑ» (ν.
3861/2010, Α΄ 112) στις 14.1.2019. Η δεύτερη προσβαλλόμενη πράξη δημοσιεύθηκε στη
«Διαύγεια» και στον ειδικό διαδικτυακό ιστότοπο «aepo.ypeka.gr» του Υπουργείου
Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κατά τους ορισμούς του προαναφερομένου άρθρου 19α του
ν. 4014/2011, στις 17.10.2019, δηλαδή την επομένη της εκδόσεώς της. Εξάλλου, το
σχεδιαζόμενο έργο έτυχε ευρύτερης δημοσιότητας. Ειδικότερα στις 16.12.2019 και στις
20.10.2021 υπήρξαν δημοσιεύματα στον ιστότοπο «patmostimes.gr». Στο από 16.12.2019
δημοσίευμα αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι «ήταν Οκτώβρης του 2018 όταν η Επιτροπή
Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Λιμένων (Ε.Σ.Α.Λ.) του Υπουργείου Ναυτιλίας ενέκρινε το Master
Plan του λιμανιού της Πάτμου, δηλαδή τη μελέτη που προβλέπει ποια λιμενικά έργα
χρειάζεται να γίνουν στο νησί μας τα επόμενα χρόνια». Στο από 20.10.2021 δημοσίευμα
αναφέρεται ότι «προς υλοποίηση οδεύει το σημαντικό λιμενικό έργο για έναν νέο εμπορικό
λιμένα στην Πάτμο» (παρομοίου περιεχομένου είναι το δημοσίευμα της 15.10.2021 στην
ιστοσελίδα «Νews 24/7» με τίτλο «Σε ράγες υλοποίησης νέο εμπορικό λιμάνι στην Πάτμο»).
Επίσης, στις 31.10.2018 στον ιστότοπο «www.patmoshippo.gr» του «Συλλόγου ΠρΠεριβάλλοντος Πάτμου»

αναρτήθηκε σε περίληψη η απόφαση της Ε.Σ.Α.Λ. μαζί με  σύνδεσμο που περιείχε το σύνολο αυτής.

Το ίδιο συνέβη στις 16.10.2019 όσον αφορά τη
δεύτερη προσβαλλόμενη πράξη.

Περαιτέρω, στα «Πατμιακά Χρονικά» (ιστότοπος
«patmostimes.gr») δημοσιεύθηκε στις 23.1.2019 άρθρο με τίτλο «Αποκλειστικό. Master
Plan Λιμένα Σκάλας Πάτμου: Εγκρίθηκε από την ΕΣΑΛ», στις 27.7.2021 άρθρο με τίτλο «Σε
πολύ καλό δρόμο έργα αναβάθμισης του λιμανιού μας και πρόσδεσης κρουαζιεροπλοίων.
Σε εφαρμογή το Master Plan» και στις 20.10.2021 άρθρο με τίτλο «Ετοιμάζονται μελέτες για
έργα του Master Plan». Αντίστοιχες δημοσιεύσεις έλαβαν χώρα, νωρίτερα, στις 17.11.2017,
στον ιστότοπο «Tourism Today» (με τίτλο «Πάτμος: Μεγάλα έργα στο λιμάνι»), στις
21.7.2017 στον ιστότοπο «News TA» (με τίτλο «Στα “σκαριά” το Master Plan του λιμένα της
Πάτμου») και στις 5.4.2016 στον ιστότοπο της εφημερίδας «Ροδιακή» (με τίτλο «Έργα στο
λιμάνι της Πάτμου»).
8. Επειδή, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου, οι προσβαλλόμενες πράξεις
δημοσιεύθηκαν στους οικείους δικτυακούς τόπους στις 14.1.2019 και 17.10.2019
αντιστοίχως. Της έκδοσης της δεύτερης προσβαλλόμενης πράξης (ΑΕΠΟ) προηγήθηκε
διαβούλευση, στο πλαίσιο της οποίας, όμως, η συμμετοχή του ενδιαφερόμενου κοινού
ήταν μηδενική. Η σχετική πρόσκληση προς το ενδιαφερόμενο κοινό για ενημέρωση επί της
καταρτισθείσης ΜΠΕ απεστάλη για δημοσίευση, κατά τα προαναφερόμενα, μόνο σε
εφημερίδες που κυκλοφορούσαν στη Ρόδο. Η δημοσίευση, όμως, της πρόσκλησης μόνο σε
εφημερίδες της Ρόδου, δηλαδή, άλλης νήσου, έστω και του ίδιου νομού, η οποία
ενδεχομένως, συνετέλεσε στη μηδενική συμμετοχή του κοινού στη διαβούλευση, δεν
πληροί τις τασσόμενες από την ως άνω νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής
Ένωσης προϋποθέσεις επαρκούς πληροφόρησης για την έναρξη της διαδικασίας
διαβούλευσης, ώστε να δύναται να συναχθεί τεκμήριο πλήρους γνώσης της ΑΕΠΟ από την
ανάρτηση της τελευταίας. Κατά συνέπεια, και σύμφωνα με τα ανωτέρω γενόμενα δεκτά, η
ηλεκτρονική ανάρτηση της προσβαλλόμενης ΑΕΠΟ κατά το άρθρο 19α του ν. 4014/2011 δεν
στοιχειοθετεί, αυτή και μόνη, τεκμήριο πλήρους γνώσεως της προσβαλλομένης ΑΕΠΟ από
τον αιτούντα και δεν αποτελεί αφετηρία της εξηκονθήμερης προθεσμίας για την άσκηση
της υπό κρίση αιτήσεως. Συνεκτιμάται, όμως, για τη στοιχειοθέτηση τεκμηρίου πλήρους
γνώσεως της ΑΕΠΟ σε επόμενο χρονικό σημείο κατά τον κανόνα που έχει συναχθεί από τη
νομολογία καθ’ ερμηνεία του άρθρου 46 του π.δ. 18/1989. Εν προκειμένω, από τα στοιχεία
του φακέλου προκύπτει ότι μετά την ηλεκτρονική ανάρτηση της ΑΕΠΟ του συγκεκριμένου
έργου, το οποίο αφορά σε βασική υποδομή της νήσου Πάτμου, το έργο αυτό εξακολούθησε
να αποτελεί αντικείμενο δημοσιευμάτων στον ηλεκτρονικό, τοπικού και εθνικού
χαρακτήρα, τύπο. Από τα αλλεπάλληλα δημοσιεύματα στον τύπο, το γεγονός ότι η τοπική
κοινωνία έχει μικρό μέγεθος και, συνεπώς, πληροφορίες που αφορούν έργα, όπως το
επίδικο διαδίδονται ακόμα και σε περιοχές που δεν κυκλοφορούν τοπικές εφημερίδες -
όπως ο αιτών ισχυρίζεται ότι συμβαίνει στη δική του- την παρέλευση μεγάλου χρονικού
διαστήματος από τη δημοσίευση των προσβαλλόμενων πράξεων (τρία έτη και τέσσερις
μήνες περίπου από τη δημοσίευση της πρώτης προσβαλλόμενης πράξης στη «Διαύγεια»
και δύο έτη και επτά μήνες περίπου από τη δημοσίευση της δεύτερης προσβαλλόμενης
πράξης στη «Διαύγεια» και στον ειδικό ιστότοπο του Υπουργείου) και, βεβαίως, το ίδιο το
γεγονός της ηλεκτρονικής ανάρτησης της πρώτης προσβαλλόμενης πράξης στη «Διαύγεια»
και της δεύτερης, επίσης, στη «Διαύγεια» και στον ειδικό για τις ΑΕΠΟ ιστότοπο του
Υπουργείου, σε συνδυασμό με το εύλογο ενδιαφέρον του αιτούντος για τον λιμένα της
Πάτμου, δηλαδή για βασική υποδομή της νήσου που διευκολύνει την πρόσβασή του σακίνητο του οποίου φέρεται ως ιδιοκτήτης και ευλόγως ενδιαφέρεται για την τύχη του,
στοιχειοθετείται τεκμήριο πλήρους γνώσεως των δύο προσβαλλόμενων πράξεων σε χρόνο
κατά πολύ προγενέστερο των εξήντα ημερών πριν από την άσκηση της υπό κρίση αιτήσεως
στις 19.5.2022, λαμβανομένου, μάλιστα, υπόψη ότι η ηλεκτρονική πρόσβαση στις
προσβαλλόμενες πράξεις, όπως δεν αμφισβητείται, παρέμενε καθ’ όλο το επίμαχο
διάστημα δυνατή και ευχερής. Πρέπει, κατά συνέπεια, να απορριφθεί ο ισχυρισμός του
αιτούντος, κατά τον οποίο η προθεσμία για την άσκηση της υπό κρίση αιτήσεως κινήθηκε
από τον χρόνο που έλαβε γνώση των προσβαλλόμενων πράξεων, δηλαδή στις 11.4.2022,
ημέρα κατά την οποία ζήτησε να του χορηγηθούν πλήρη αντίγραφα όλων των εγγράφων
που αφορούν την επέκταση του Λιμένα Σκάλας Πάτμου. Είναι, τέλος, απορριπτέος ως
αλυσιτελής και ο ισχυρισμός του αιτούντος, κατά τον οποίον η διεξαχθείσα, εν προκειμένω,
διαβούλευση υπήρξε πλημμελής και δεν πληροί τις τασσόμενες από την νομολογία του
Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (βλ. προαναφερόμενη απόφαση ΔΕΕ της 7.11.2019
Alain Flausch κ.λπ. C-280/18) προϋποθέσεις, και για τον λόγο ότι, κατά τον αιτούντα, αυτή
έπρεπε να διεξαχθεί στο επίπεδο του Δήμου Πάτμου και όχι της οικείας Περιφέρειας.
Τούτο, διότι, ανεξαρτήτως αν η διεξαγωγή της διαβούλευσης στην έδρα της οικείας
Περιφέρειας, αντί του Δήμου, καθιστά, άνευ άλλου τινός, πλημμελή τη διαβούλευση αυτή
(πρβλ. προμν. ΣτΕ 2260/2022 επταμ.), πάντως, εν προκειμένω, η εν λόγω διαβούλευση
διαγνώσθηκε, κατά τα ανωτέρω, από άλλης απόψεως πλημμελής, και για τον λόγο,
άλλωστε, αυτό δεν μπορεί να αντιταχθεί στον αιτούντα το τεκμήριο του άρθρου 19α του ν.
4014/2011. Αυτό, όμως, δεν αποκλείει, κατά τα προαναφερόμενα, τη στοιχειοθέτηση
τεκμηρίου γνώσεως του αιτούντος σε μετέπειτα χρονικό σημείο κατά τους γενικούς περί
προθεσμίας κανόνες. Πρέπει, κατόπιν τούτου, η υπό κρίση αίτηση να απορριφθεί ως
εκπρόθεσμη κατά αμφότερων των προσβαλλόμενων πράξεων, τούτο δε κατ’ εφαρμογή των
διατάξεων του άρθρου 46 του π.δ. 18/1989 (πρβλ. ΣτΕ 2274/2023 σκ. 7).
9. Επειδή, κατόπιν τούτων, η κρινόμενη αίτηση πρέπει να απορριφθεί ως απαράδεκτη και
να γίνει δεκτή η ασκηθείσα παρέμβαση.

Δ ι ά τ α ύ τ α
Απορρίπτει την αίτηση.
Δέχεται την παρέμβαση.
Διατάσσει την κατάπτωση του παραβόλου.
Επιβάλλει στον αιτούντα τη δικαστική δαπάνη του Δημοσίου, η οποία ανέρχεται σε
τετρακόσια εξήντα (460) ευρώ, καθώς και του παρεμβαίνοντος, η οποία ανέρχεται σε
εξακόσια σαράντα (640) ευρώ.

Η διάσκεψη έγινε στην Αθήνα την 1η Μαΐου 2024
Ο Προεδρεύων Αντιπρόεδρος Η Γραμματέας του Ε´ Τμήματος
και μετά την αποχώρησή της

Ο Γραμματέας
Χρήστος Ντουχάνης  Νικόλαος Βασιλόπουλος

 και η απόφαση δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση της 11ης Δεκεμβρίου 2024.
Η Πρόεδρος του Ε´ ΤμήματοςΗ Γραμματέας του Ε´ Τμήματος
και μετά την αποχώρησή της
Ο Γραμματέα

fΚοινοποίησέ το στους φίλους σου

Tweet