Γιορτάσαμε 19 Ιανουαρίου τον άγιο Μακάριο Καλογερά κτήτορα της Πατμιάδος Εκκλησιαστικής Σχολής. Μετά την λειτουργία στο αρχονταρίκι της Αποκάλυψης έγινε το καθιερωμένο καφέδισμα και η κοπή της βασιλόπιτας, όπου το φλουρί έπεσε στο κομάτι του ηγουμένου κ. Κύριλλου.  

 

Παρακάτω η ομιλία του Σχολάρχη της Πατμιάδος  κ. Γιάννη Ζαρκαδούλα για τον Άγιο Μακάριο Καλογερά  στο Σπήλαιο της Αποκάλυψης. 

 

 

Ας δοξάζουμε τον Θεό ο οποίος και εφέτος μας αξιώνει να τιμήσουμε και να εορτάσουμε τη μνήμη του Οσίου Πατρός ημών Μακαρίου του Καλογερά, Διδασκάλου του Γένους. «Tης Πάτμου το ιερώτατον βλάστημα, το κλέος της Πατμιάδος το εξαίσιον».

Πριν από 310 χρόνια ακριβώς, σ’ αυτόν εδώ τον ιερό χώρο που διασώζει ακόμη τη θεία παρουσία και τα αποστολικά ίχνη, επέλεξε ο Μακάριος να ιδρύσει την Σχολή του, την Πατμιάδα Σχολή.

Ο Άγιός μας, Πάτμιος στην καταγωγή, πριν την επιστροφή του στην Πάτμο το 1713, βρέθηκε για σπουδές στην Κωνσταντινούπολη, όπου φοίτησε στη Μεγάλη του Γένους Σχολή. Ο Μακάριος διέπρεψε στις σπουδές του και κατέστη έμπλεος βαθύτατης παιδείας και γνώσης, αλλά και ευαγγελικής σοφίας. Έγινε σύντομα γνωστός στα εκκλησιαστικά και κοινωνικά στρώματα τόσο της Πόλης όσο και των άλλων εκκλησιαστικών κέντρων της Ανατολής.
Στην Κωνσταντινούπολη χειροτονήθηκε Διάκονος από τον γέροντά του, τον Μητροπολίτη Νικομηδείας Παρθένιο. Από τον εκκλησιαστικό αυτό βαθμό ο Μακάριος δεν θέλησε ποτέ να προαχθεί θεωρώντας το έργο του ιερέως υψηλότερο των δυνάμεών του, αλλά και γεμάτο περισπαστικές υποχρεώσεις οι οποίες δεν ταίριαζαν με την αγάπη του προς την ησυχία και τη νήψη.

Η θεοφιλής φύση του Μακαρίου, ο ζήλος του για προσφορά και η αγάπη του για τη διδασκαλία, ήταν που τον οδήγησαν πίσω στην Πάτμο το 1713. Διάπυρη η επιθυμία του να καταρτίσει νέους ευπαίδευτους και μορφωμένους, χρήσιμους στην Εκκλησία και το Γένος. «Αληθώς πλούτος αιώνιος είναι μόνη η μάθησις των γραμμάτων, τα επίλοιπα πάντα είναι το ουδέ τίποτε εμπροστά εις αυτήν», έγραφε.
Οι χώροι του Ιερού Σπηλαίου χρησίμευσαν ως κοιτώνες και αίθουσα διδασκαλίας για τους πρώτους μαθητές. Η θεολάξευτη μαρτυρία της θείας παρουσίας πάνω στον ιερό βράχο σε συνδυασμό με την απομόνωση που προσέφερε, αποτέλεσαν ιδανική επιλογή για το όραμα του Μακαρίου. Σ’ αυτό το περιβάλλον συμβάδισαν και συνδέθηκαν όσο πουθενά αλλού η ακαδημαϊκή παιδεία με την κατά Θεόν κατάρτιση και θεογνωσία.
Η φήμη της Σχολής εξαπλώθηκε πέρα από τα όρια του νησιού. Πλήθος μαθητών κατέκλυσε τη Σχολή αλλά και προσκυνητές από την Πάτμο και αλλού προσέτρεχαν να δουν και να ακούσουν τον άγιο των ελληνικών γραμμάτων.

Τα μαθήματα στη Σχολή παρέχονταν δωρεάν σε όλους τους μαθητές, φαινόμενο μοναδικό ίσως στα χρονικά της παιδείας του υπόδουλου Ελληνισμού. Η ίδρυση της Σχολής επισημοποιήθηκε με πατριαρχικό σιγίλιο, στοιχείο που μαρτυρεί το ιδιαίτερο ενδιαφέρον της Μητέρας Εκκλησίας για τη Σχολή του Μακαρίου και αποτελεί χαρακτηριστικό της πατριαρχικής τιμής και ευλογίας, με την οποία την περιέβαλε και την ανύψωσε στην περίοπτη θέση της Πατριαρχικής Σχολής. Ο Μακάριος, από ταπεινότητα, απέφευγε συστηματικά τις μεγαλοστομίες και τους υπεροπτικούς χαρακτηρισμούς˙ την αποκαλούσε απλώς σχολή και σχολείον, ενίοτε φροντιστήριον. Κάποιοι μαθητές και περιηγητές δεν ήταν τόσο φειδωλοί στους χαρακτηρισμούς. Την αποκάλεσαν Ακαδημία, Γυμνάσιο, Σεμινάριο, Πανεπιστήμιο του Αιγαίου ή του Αρχιπελάγους. Ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε’, μαθητής της Σχολής, την αποκαλεί αρχαία ιερά σχολή των ελληνικών μαθημάτων. Πατμία Σχολή ή Πατμιάδα Σχολή είναι η προσωνυμία που υιοθέτησαν όσοι έγραψαν στη συνέχεια μέχρι και σήμερα γι' αυτήν.

Από την άγια ρίζα της Σχολής του Μακαρίου, βλάστησαν άγιοι κλάδοι: Οι Οικουμενικοί Πατριάρχες Κύριλλος ο Ε΄ και Γρηγόριος ο Ε΄ ο Εθνομάρτυρας, οι Πατριάρχες Αλεξανδρείας Κυπριανός ο Κύπριος και Θεόφιλος Παγκώστας ο Πάτμιος, ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων και μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης Σωφρόνιος, ο Μητροπολίτης Χαλεπίου Γεράσιμος, ο Άγιος Γεράσιμος ο Βυζάντιος, ο Άγιος Δωρόθεος Πρώιος, Μητροπολίτης Αδριανουπόλεως, ο Άγιος Ιερομάρτυρας Πλάτων Αϊβαζίδης ο Πάτμιος, Πρωτοσύγκελλος των Ιερών Μητροπόλεων Καστορίας και Αμασείας, ο πρωτεργάτης της Φιλικής Εταιρείας Εμμανουήλ Ξάνθος ο Πάτμιος, ο Δημήτριος Θέμελης ο υπερασπιστής του Μεσολογγίου, επίσης Πάτμιος, πλειάδα Ιερέων και Ιερομονάχων, καθώς και λοιπών λογάδων του Γένους, οι οποίοι συνετέλεσαν τα μέγιστα στη θρησκευτική και πνευματική αφύπνιση των υπόδουλων Ελλήνων και εργάσθηκαν ιδίως, εναντίον των εξισλαμισμών από τους Τούρκους, κοσμούν το μαθητολόγιο της Σχολής. Αν εξαιρέσει κανείς τη Μεγάλη του Γένους Σχολή, κανένα άλλο σχολείο δεν στελέχωσε με αποφοίτους του και δεν ίδρυσε μέσω αυτών τόσα νέα σχολεία όσο η σχολή του Μακαρίου.

Το άγρυπνο ενδιαφέρον του Μακαρίου για την Εκκλησία και τα προβλήματά της, τον ανέδειξε και πρωταγωνιστή στον σθεναρό αγώνα ενάντια στη Λατινική προπαγάνδα. Πολύ νωρίς άλλωστε ο Μακάριος είχε καθιερωθεί ως μεγάλος διδάσκαλος και άριστος ιεροκήρυκας υπέρ της Ορθοδοξίας, «δίστομος μάχαιρα κατά των αιρετιζόντων». Με τις επιστολές και τα κηρύγματά του αμύνθηκε απέναντι στις αιρετικές δοξασίες της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Η έκδοση του έργου του, Ευαγγελική Σάλπιγξ, εξαγρίωσε τους Δυτικούς και ύστερα από γενική κατάσχεσή της, την κατέκαυσαν δημόσια στην πλατεία του Αγίου Μάρκου στη Βενετία.

Οι πολύχρονες ασθένειες του Μακαρίου και οι αφόρητοι πόνοι, του προξένησαν ανεπανόρθωτη φθορά. Στα τέλη του 1736 ο Μακάριος ήταν κλινήρης και ανήμπορος να διδάξει. Ετοιμαζόταν όμως με ταπείνωση και ευλάβεια να παρουσιαστεί μπροστά στον Κύριο, χαρούμενος σαν να επήγαινε σε θρίαμβο. Εκοιμήθη, στις 17 Ιανουαρίου 1737, καταλίποντας φήμη Αγίου ανδρός.

«Το θαύμα της οικουμένης». «Το της αρετής και σοφίας έμψυχον άγαλμα». «Η φιλοτιμία του γένους». «Ο εν μακαρίοις Μακάριος». «Ο συνόμιλος των αγγέλων και των παλαιών ασκητών και διδασκάλων», είναι μερικοί μόνο από τους χαρακτηρισμούς που του αποδόθηκαν.
Η Αδελφότητα της Ιεράς Μονής, αναγγέλλουσα το θάνατο του Μακαρίου γράφει στο Βραβείο της μεταξύ άλλων: «Εκοιμήθη εις την ιεράν Αποκάλυψιν ο ευλογημένος Μακάριος ο σοφότατος διδάσκαλος. Ούτος υπερέβη πάντας του καιρού εκείνου διδασκάλους και κατά την έσω και έξω σοφίαν και εγένετο δεύτερος Χρυσόστομος και ποταμός ανεξάντλητος εις τας διδαχάς».

  

Η επίσημη αγιοκατάταξη του αγίου Μακαρίου το 1994 επλήρωσε με πολλή χαρά τα φιλόθεα και φιλάγια τέκνα της Εκκλησίας του Χριστού.

Ο διδάσκαλος Μακάριος έφτασε στην ακρόπολη των αρετών και υπήρξε υπόδειγμα διδασκάλου. Χαρακτηριστικό των ασκητικών παλαισμάτων του είναι ότι επιστρέφοντας στην Πάτμο, έμεινε για πάντα εσώκλειστος εδώ, στο Ιερό Σπήλαιο μέχρι την κοίμησή του. Το Ιερό Σπήλαιο ήταν επίσης ο χώρος του εκκλησιασμού και της προσευχής των μαθητών του με τους οποίους κατέβαινε τις σκάλες για να συμπροσευχηθεί στο ναό. Κατά τις ιερές ακολουθίες υπηρετούσε σαν διάκονος όταν συλλειτουργούσε με τους ιερείς μαθητές του ή έψαλλε στο αναλόγιο και συχνά τους εξηγούσε το λόγο του Θεού. Ο ταπεινός διάκονος Μακάριος θεωρούσε και ένιωθε τους μαθητές του ως «εἰκόνες Χριστοῦ» αλλά και ως προσωπικούς του αδελφούς.

Σε όλη του τη ζωή εφοδίαζε τους μαθητές του με πολύτιμες συμβουλές και παραινέσεις, υποδείξεις και προτροπές. Φρόντιζε για τη διαμονή, τη διατροφή, την υγεία τους. Η αγάπη του προς τους μαθητές του εκδηλωνόταν ως μακροθυμία, ως καλοσύνη και ως πνεύμα θυσίας. Δίπλα τους «έκλαιε μετά κλαιόντων και έχαιρε μετά χαιρόντων». Στη διδασκαλική έδρα πλούτιζε το νου τους με γνώσεις και με την παιδαγωγία του Ιερού Σπηλαίου συμπλήρωνε την πνευματική τους κατάρτιση και τους σφράγιζε με τη δύναμη του Θεού. «Απροφάσιστο παρακλήτορα των μαθητιώντων» τον χαρακτηρίζει ο μαθητής και συνεχιστής του άγιος Γεράσιμος ο Βυζάντιος.

 

Όταν εκοιμήθη οσίως όλοι θρήνησαν και πόνεσαν πολύ, γιατί έχασαν τον ποιμένα και διδάσκαλο, τον πατέρα και προστάτη.

Η σημερινή εορτή του Αγίου μας, είναι μια πρόσκληση για όλους μας, να τον μιμηθούμε. «Τιμή μάρτυρος, μίμησις μάρτυρος», λέει ο ιερός Χρυσόστομος.
Η αλήθεια της πνευματικής ζωής του Μακαρίου, είναι που τον κάνει πρότυπο διδασκάλου, πρώτον για εμάς τους εκπαιδευτικούς, αλλά και πρότυπο για όλους τους αγωνιζόμενους πιστούς. Πρότυπο στην πραότητα και στην εγκράτεια, στην πίστη και στην ομολογία, στην αγνότητα και στην προσευχή, στην αγάπη και στην υπομονή.

Εμείς, τα τέκνα και συνεχιστές του έργου του διδασκάλου Μακαρίου, ας παραδειγματιστούμε από την αγιασμένη βιωτή του και ας αγωνιστούμε να γίνουμε άξιοι μιμητές του, «δαπανώμενοι μάλλον ή δαπανώντες τους ημίν προσφοιτώντας».

 

Ας προσευχηθούμε στον άγιο Μακάριο να συνεχίσει, επί έτη πολλά να περιφρουρεί, να διαφυλάττει και να κατευθύνει τα βήματα της Σχολής του, της παλαιφάτου Πατμιάδας Εκκλησιαστικής Σχολής.

 

Όσιε Μακάριε, πρέσβευε υπέρ πάντων ημών.

• 
• 
• 
• 
• 
•