Με αφορμή τον εορτασμό της  Ημέρας Ασφαλούς Διαδικτύου.                                                                                                                                         

Κίνδυνοι και προστασία στο διαδίκτυο, του Δημήτρη Καρακάσογλου, φιλόλογου της Πατμιάδας Εκκλησιαστικής Σχολής  

Η εξάπλωση του διαδικτύου την τελευταία δεκαετία προσέφερε νέες και θεωρητικά ανεξάντλητες δυνατότητες αξιοποίησής του από το σύνολο του ανθρώπινου πολιτισμού.

Απλοί ιδιώτες, επαγγελματίες, επιστήμονες καταφεύγουν στην αξιοποίηση αυτού του τεχνολογικού εργαλείου, το οποίο καταφέρνει να διευκολύνει σημαντικά την καθημερινότητά μας σε πλείστους τομείς: επικοινωνία, ψυχαγωγία, διασκέδαση, εύρεση πληροφοριών, και πλήθος άλλων δραστηριοτήτων βρίσκουν διέξοδο μέσω της διαδικτυακής πλατφόρμας.
Μάλιστα το γεγονός ότι η χρήση του διαδικτύου πραγματοποιείται μέσω μιας απρόσωπης συσκευής -υπολογιστής, κινητό τηλέφωνο, ταμπλέτα-, η οποία επιπροσθέτως μας ανήκει, δημιουργεί την αίσθηση ότι το διαδίκτυο αποτελεί ένα χώρο απόλυτα ασφαλή, εξασφαλισμένο από κάθε πιθανή απειλή. Ποιος μπορεί να μας προκαλέσει φθορά ή να μας βλάψει μέσα από ένα τεχνολογικό προϊόν;
Η πραγματικότητα όμως είναι διαφορετική, και μάλιστα οι περιπτώσεις πάσης φύσεως εγκλημάτων, τα οποία σχεδιάστηκαν και εκτελέστηκαν μέσω ή με τη βοήθεια της διαδικτυακής πλατφόρμας, αποτελούν ένα σημαντικό ποσοστό επί των παράνομων ενεργειών. Μια απόπειρα ψαξίματος με τις κατάλληλες λέξεις-κλειδιά σε οποιαδήποτε μηχανή αναζήτησης (google, yahoo κ.τ.λ) θα μας πείσει ότι το διαδίκτυο είναι τόσο ασφαλές όσο και ο πραγματικός κόσμος στον οποίο διαβιούμε.

Είναι απόλυτα λογικό να σκεφτούμε ότι είναι αδύνατο να εκμηδενίσουμε τους κινδύνους του διαδικτύου. Εξάλλου, και στην καθημερινότητά μας όσες προφυλάξεις και να λάβουμε, δεν μπορούμε να θεωρήσουμε ότι θα είμαστε άτρωτοι σε κάθε απειλή. Αυτό όμως δε σημαίνει κιόλας ότι μπορούμε να μένουμε έκθετοι σε οποιονδήποτε επιθυμεί να μας βλάψει.
Ποιοι τομείς λοιπόν απαιτούν την προσοχή μας, ώστε να διασφαλίσουμε ότι θα προστατεύσουμε τον εαυτό μας, αλλά και τα τεχνολογικά «εργαλεία» που χρησιμοποιούμε από κάθε κακόβουλο χρήστη; Παρακάτω αναφέρουμε ενδεικτικά μια σειρά από συμβουλές που θα συνδράμουν στην προστασία μας από τους διαδικτυακούς κινδύνους.

- Ιδιαίτερη διάδοση και δημοφιλία συναντούν τα τελευταία χρόνια τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με δημοφιλέστερο όλων το facebook. Οι περισσότεροι νέοι το χρησιμοποιούν καθημερινά, καθώς τους δίνεται η ευκαιρία να επικοινωνούν δωρεάν με τα αγαπημένα τους πρόσωπα και τους φίλους τους, και ειδικά με όσους τους χωρίζει μεγάλη χιλιομετρική απόσταση. Από αυτή την άποψη, η χρήση μιας τέτοιας πλατφόρμας είναι επιθυμητή. Ωστόσο υπάρχουν αρκετά αδύναμα σημεία, τα οποία μπορούν να μας δημιουργήσουν σοβαρή ζημιά, αν καταστούν αντικείμενα εκμετάλλευσης από ακατάλληλα άτομα. Επομένως, παίρνουμε τα μέτρα μας!

1ον) Φροντίζουμε μέσα από τη διαχείριση του λογαριασμού μας, το προφίλ και οι δραστηριότητές μας να είναι προσβάσιμες και θεατές μόνο στους φίλους μας και σε κανέναν άλλο!

2ον) Δεν προσθέτουμε ως φίλους άτομα τα οποία δε γνωρίζουμε! Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι κυριολεκτικά ένας χώρος στον οποίο ασύδοτα ο οποιοσδήποτε μπορεί να δημιουργήσει ένα ψευδές προφίλ, το οποίο να μην ανταποκρίνεται στην ηλικία, το φύλο του και γενικότερα στο άτομο που πραγματικά βρίσκεται πίσω από το διαδικτυακό προφίλ.                                                                                                                                                                    

3ον) Αν ο οποιοσδήποτε, παρά τις παραπάνω ενέργειες, μας παρενοχλεί με μηνύματα και προσπαθεί να έρθει σε επαφή μαζί μας παρά τη θέλησή μας, καλό είναι να τον αγνοήσουμε. Εφόσον επιμένει, απευθυνόμαστε στους γονείς μας, ώστε εκείνοι να κρίνουν εάν χρειάζεται κάποια περεταίρω ενέργεια.

4ον) Αν μας εκβιάζει κάποιος ή γενικά προσπαθεί να μας βλάψει, πρέπει να γνωρίζουμε ότι δεν είμαστε απροστάτευτοι. Πέραν από τους γονείς μας, μπορούμε να απευθυνθούμε στη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος μέσω των γονέων μας φυσικά, οι οποίοι θα εκτιμήσουν και τη σοβαρότητα της απειλής.

5ον) Καλό είναι να περιορίζουμε τις φωτογραφίες που δημοσιεύουμε και κυρίως να αποφεύγουμε να δηλώνουμε τις τοποθεσίες που βρισκόμαστε (το γνωστό check-in), αφού είναι αδύνατο να γνωρίζουμε ποιος μπορεί να παρακολουθεί το προφίλ μας και με ποιους σκοπούς- ακόμη κι αν έχουμε προχωρήσει στις κατάλληλες ρυθμίσεις του βήματος 1.

6ον) Αν κάποιος από το σχολικό περιβάλλον κατ’ επανάληψη προσπαθεί να μας γελοιοποιήσει με δημόσιες αναρτήσεις, απευθυνόμαστε στο σύλλογο καθηγητών, αφού το ζήτημα ξεπερνά μια προσωπική αντιπαράθεση και άπτεται της σχολικής ζωής. Η γελoιοποίηση ενός μαθητή μέσω διαδικτύου συνιστά μια σύγχρονη μορφή bullying και δε μπορεί να είναι ανεκτή, ούτε αποδεκτή.

- Το διαδίκτυο πέραν όλων των υπόλοιπων λειτουργιών του, έχει αλλάξει και τις συνήθειές μας στην αγορά προϊόντων. Πλέον είναι εύκολο χωρίς καν να σηκωθούμε από την καρέκλα του γραφείου μας να επιλέξουμε το προϊόν που επιθυμούμε και με λίγα κλικ να ολοκληρώσουμε την αγορά του- περιμένοντάς το να φτάσει στην πόρτα μας ή στο κοντινό ταχυδρομικό υποκατάστημα. Όσο απλή κι αν φαντάζει αυτή η διαδικασία, υπάρχουν πλευρές τις οποίες οφείλουμε να λαμβάνουμε υπόψη μας, για να μη βρεθούμε προ δυσάρεστων εκπλήξεων.

1ον) Ένας μαθητής είναι αρκετά μικρός για να χρησιμοποιεί πιστωτική κάρτα ώστε να αγοράζει προϊόντα. Είναι πολύ ασφαλέστερο να ολοκληρώνουμε τις αγορές μας με τη μέθοδο της αντικαταβολής (πληρώνω με την παραλαβή του προϊόντος). Αυτό βέβαια δεν είναι πάντα εφικτό, αφού γνωστές διαδικτυακές αλυσίδες που εδρεύουν στο εξωτερικό ολοκληρώνουν τη συναλλαγή τους μόνο με τη χρήση πιστωτικής κάρτας. Σε αυτή την περίπτωση, καλό θα ήταν να ζητήσουμε από κάποιον ενήλικο- κυρίως τους γονείς μας- να ολοκληρώσουν για χάρη μας τη συναλλαγή και να μην εμπλακούμε εμείς με τη χρήση της κάρτας. Μπορούμε να προτείνουμε μάλιστα στους κηδεμόνες μας τη δημιουργία ενός λογαριασμού στο Paypal, το οποίο σε μεγάλο βαθμό εξασφαλίζει την ασφάλεια της πιστωτικής τους κάρτας και αρκετά συχνά διασφαλίζει την αποζημίωσή μας εάν η συναλλαγή δεν ολοκληρωθεί επιτυχώς. Γενικά, κάθε διαδικτυακή μας συναλλαγή πρέπει να είναι εις γνώση των γονέων μας.

2ον) Το πλήθος των καταστημάτων που προσφέρουν προϊόντα στο διαδίκτυο είναι αμέτρητα. Δε σημαίνει όμως ότι είναι όλα και το ίδιο αξιόπιστα. Θεμιτό λοιπόν θα ήταν, πριν επιλέξουμε ένα κατάστημα για την αγορά του επιθυμητού αγαθού, να προβούμε σε μια διαδικτυακή έρευνα και να εντοπίσουμε τις γνώμες χρηστών που ήδη έχουν προχωρήσει σε αγορές από το κατάστημα της επιλογής μας. Εκτός αυτού, μεγάλη βαρύτητα στην επιλογή μας για την υλοποίηση μιας αγοράς, θα πρέπει να έχει και η ασφάλεια του διαδικτυακού τόπου από τον οποίο αγοράζουμε. Τσεκάρουμε λοιπόν στη γραμμή διευθύνσεων αν στο ξεκίνημα της ηλεκτρονικής διεύθυνσης της ιστοσελίδας υπάρχει η συστοιχία https αντί του απλού http, που συνηθίζεται να βλέπουμε. Το γράμμα s προέρχεται από την αγγλική λέξη secure, ασφάλεια, επομένως οι αγορές από μια τέτοια ιστοσελίδα σαφώς και είναι ασφαλέστερη από μια οποιαδήποτε άλλη.

- Φυσικά, προς όφελος τόσο δικό μας, όσο και των μηχανημάτων που χρησιμοποιούμε, θα πρέπει να εξασφαλίσουμε μια επαρκή προστασία απέναντι στους ηλεκτρονικούς ιούς που κυκλοφορούν και απειλούν να μολύνουν τον υπολογιστή ή την ταμπλέτα με την οποία περιηγούμαστε στο διαδίκτυο.
Οι ηλεκτρονικοί ιοί διακρίνονται σε διάφορους τύπους, αλλά δεν εγκυμονούν όλοι την ίδια επικινδυνότητα. Υπάρχουν ιοί που μπορεί να «φωλιάσουν» στο σύστημά μας και απλά να επιβραδύνουν κάποιες λειτουργίες του, υπάρχουν όμως και ιοί οι οποίοι μπορεί να «καταλάβουν» τον υπολογιστή μας και να μη μας επιτρέπουν την παραμικρή ενέργεια ή και κακόβουλο λογισμικό το οποίο να παρακολουθεί τις ιστοσελίδες που επισκεπτόμαστε ή ακόμη και να καταγράφει τα όσα πληκτρολογούμε. Κι αν αυτή η καταγραφή φαντάζει ανώδυνη κι αθώα στα μάτια μερικών, μια προσεκτικότερη σκέψη θα οδηγούσε σε άκρως αντίθετα συμπεράσματα: ας σκεφτούμε τι ζημιά θα μπορούσαμε να υποστούμε αν κάποιος ξαφνικά διέθετε τους κωδικούς των mail μας ή του facebook, κι ακόμη χειρότερα της πιστωτικής μας κάρτας!
Επομένως, αν και δεν μπορούμε να θωρακιστούμε σε ποσοστό 100% απέναντι σε αυτούς τους κινδύνους πρέπει να προβούμε σε μια σειρά ενεργειών που θα μας εξασφαλίσουν μια πρώτη γραμμή άμυνας.

1ον) Χρησιμοποιούμε κάποιο πρόγραμμα προστασίας από τους ιούς, το οποίο ενημερώνουμε καθημερινά. Μια φορά τουλάχιστον την εβδομάδα προχωρούμε σε σάρωση όλου του υπολογιστή, ώστε να ανιχνεύσουμε και να απομονώσουμε ιούς που μπορεί να μην εντοπίστηκαν κατά την είσοδό τους στο λειτουργικό μας σύστημα. Αξιόπιστες και δωρεάν εφαρμογές θεωρούνται το AVG Antivirus, το Avast και το Avira

2ον) Εγκαθιστούμε ένα τείχος προστασίας (firewall), το οποίο ελέγχει οτιδήποτε προσπαθεί να διεισδύσει στο λειτουργικό μας σύστημα και εφόσον «αισθανθεί» κάποια απειλή, την μπλοκάρει. Τα windows διαθέτουν ένα ενσωματωμένο firewall, αλλά εφόσον επιθυμούμε κάτι περισσότερο υπάρχουν ορισμένες αξιοπρεπείς και δωρεάν λύσεις: Zone Alarm, Commodo.

3ον) Υπάρχουν κι άλλα προγράμματα με δωρεάν διάθεση, όπως το Malware bits and bytes ή το Spybot search and destroy, τα οποία δεν απαιτείται να «τρέχουν» καθ’όλη τη διάρκεια χρήσης του υπολογιστή μας, αλλά μπορούμε με αυτά να σαρώνουμε ανά τακτά χρονικά διαστήματα το λειτουργικό μας, ώστε να ανιχνεύσουμε πιθανές απειλές.

Εννοείται ότι το εν λόγω άρθρο προσφέρει ορισμένες βασικές σκέψεις αναφορικά με την ασφάλεια στο διαδίκτυο. Για οποιεσδήποτε απορίες σχετικά με το παρόν θέμα, οι μαθητές μπορούν να απευθύνονται και στους καθηγητές πληροφορικής οι οποίοι είναι οι πλέον αρμόδιοι για την παροχή ολοκληρωμένων συμβουλών.

Καρακάσογλου Δημήτρης, φιλόλογος